VN geeft economische grootmachten schop onder de kont vlak voor klimaattop

Dat stelt het VN-Milieuprogramma UNEP in hun toonaangevende Emissions Gap Report. De beloftes die de verschillende landen hebben gedaan zouden, indien geïmplementeerd, tot een opwarming van ongeveer 2,5 graden leiden. Dat is weliswaar minder dan waar tien jaar geleden nog rekening mee werd gehouden, maar het is fors meer dan de 1,5 graden die we ons tot doel hebben gesteld.

Aan de bak

Er moet dan ook veel meer vaart achter, zegt de directeur van de UNEP, Inger Andersen.

De vorige klimaattop in Glasgow leidde niet tot het gewenste resultaat. Omdat de gezamenlijke beloftes niet afdoende waren, werden landen opgeroepen om vóór eind 2022 met aangescherpte doelstellingen te komen. Dat is tot nu toe door slechts 24 landen gedaan.

Weinig verrassend dus dat er nog steeds sprake is van een grote kloof tussen de beloofde emissiereductie (zo’n 10 procent reductie ten opzichte van het huidige beleid) en wat er nodig is om de opwarming te beperken tot 1,5 graden (45 procent reductie). Ook 2 graden - de bovengrens van opwarming waar we ruim onder willen blijven - ligt nog steeds ruim buiten het beloofde pad.

En wat zijn die beloftes eigenlijk waard? De UNEP kraakt daar enige kritische noten over, want wat blijkt: het gevoerde beleid blijft in veel gevallen achter bij de beloftes die worden gedaan om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen. Dit wordt ook wel de implementatiekloof genoemd.

Beloftes zijn ook maar… beloftes

In het rapport worden de schijnwerpers specifiek op de G20 gezet, de groep van economische grootmachten, inclusief de Europese Unie. "De G20 is verantwoordelijk voor 75 procent van de mondiale uitstoot, dus dat is waar de grootste verantwoordelijkheid ligt voor emissiereductie", zegt Andersen. "In lage inkomenslanden zoals Soedan is toegang tot energie juist een belangrijk thema."

Voor het eerst in lange tijd is het aantal mensen zonder toegang tot elektriciteit weer gestegen, zo meldt een ander invloedrijk rapport dat recent uitkwam, de World Energy Outlook van het International Energie Agentschap (IEA). Zo’n 75 miljoen mensen die pas sinds kort elektriciteit tot hun beschikking hebben, kunnen er door de hoge energieprijzen niet langer voor betalen.

Door de oorlog in Oekraïne zijn de energieprijzen tot ongekende hoogte gestegen, omdat de vraag naar energie, gas in het bijzonder, het aanbod overstijgt. Hoewel dit op korte termijn tot een paniekerige zoektocht leidt naar andere gasleveranciers, ziet het IEA wel een lichtpuntje op de langere termijn.

Energiecrisis

Volgens het IEA is de energiemarkt hierdoor blijvend veranderd ten nadele van fossiele brandstoffen. Zowel vanuit het oogpunt van energiezekerheid als op basis van economische argumenten verdient duurzame energie vanaf nu de voorkeur, zo is hun prognose. Die argumenten komen bovenop de duidelijke voordelen van duurzame energie voor klimaat, milieu en gezondheid.

Financier de transitie in plaats van fossiel

Beide rapporten benadrukken de belangrijke rol van financiering om de transitie te doen slagen. Zoals wel vaker gaan de kosten voor de baten uit en er zijn flinke investeringen nodig in bijvoorbeeld het energiesysteem.

Bij een transitie hoort naast het opbouwen van een nieuw systeem ook het afbouwen van het oude. Subsidies voor fossiele brandstoffen moeten dan ook worden stopgezet, aldus de UNEP. Het verlagen of zelfs helemaal ontbreken van belastingen op fossiele brandstoffen is een verkapte vorm van subsidie die veel voorkomt.

'Elke fractie van een graad telt'

"Sommige mensen denken misschien dat dit niet kan in acht jaar", zegt Andersen, refererend aan de immense opgave om de uitstoot met minstens 30 procent en liefst 45 procent terug te brengen in 2030. "Maar we kunnen niet opgeven voordat we echt hebben geprobeerd. En we moeten het proberen, want elke fractie van een graad telt."