Honderden media wereldwijd op zwart voor Gaza: 'Het is onmacht, wanhoop'

Vorige week nog werden vijf journalisten gedood bij het Nasserziekenhuis in Khan Younis. Volgens getuigen was er sprake van een zogeheten tweetrapsaanval. Het ziekenhuis werd gebombardeerd, waarop vervolgens journalisten en hulpverleners op de plek afkwamen, en toen werd diezelfde plek nog een keer gebombardeerd.

"Zo'n tweetrapsaanval is geen toeval", zegt correspondent Midden-Oosten Pepijn Nagtzaam. "Dat doe je eigenlijk altijd om de mensen die op zo'n eerste aanval afkomen, aan te vallen." Israël liet na de aanval weten dat het om een 'tragisch ongeluk' ging en zei de dood van onschuldige burgers en journalisten te 'betreuren'. "Dat zegt Israël wel vaker", zegt Nagtzaam, "maar eigenlijk is dat best gek. Ze weten dat ze een ziekenhuis bombarderen en dat er journalisten zijn."

'Journalistiek uitroeien'

Begin vorige maand werd de wereldwijd bekende journalist Anas Al-Sharif gedood, samen met vijf andere mediamakers. Al-Sharif was werkzaam voor de Arabische nieuwszender Al Jazeera, die zender is een doorn in het oog van de Israëlische regering. Ook beschuldigden ze hem van Hamas-lidmaatschap.

Internationale journalistenbonden lieten toen al weten 'een patroon te herkennen' in de Israëlische aanvallen op journalisten. De Nederlandse Vereniging van Journalisten zei dat het lijkt alsof Israël 'niet eens meer probeert te verhullen dat het de journalistiek wil uitroeien'. 

Eén van de media die meededen aan de actie van gisteren was de Nederlandse krant NRC. Zowel de voorpagina van de papieren krant als de website kleurde zwart met de tekst: 'Zonder verslaggevers gaat het beeld uit Gaza op zwart.' 

Adjunct-hoofdredacteur Lucas Brouwers zegt: "Er was voor ons weinig twijfel om mee te doen aan deze actie. Op de grond in Gaza wordt het veel journalisten praktisch onmogelijk gemaakt om hun werk te doen. Ze hebben te maken met gedwongen verplaatsingen, uithongering en de belegering. Tel daarbij nog op dat je als journalist direct doelwit kan zijn van een Israëlische aanval. Voor ons was het dus belangrijk hieraan mee te doen."

'Opkomen voor de feiten'

De krant werkt onder meer samen met de Palestijnse journalist Rita Baroud, zij hield maandenlang een dagboek bij vanuit Gaza die ze deelde met de lezers van de krant, voor ze naar Nederland vluchtte. Ook nu is ze nog voor NRC actief. De krant werkt in de Gazastrook nog samen met andere Palestijnse journalisten. "Zij zijn daar onze ogen en oren. Over het Israëlisch-Palestijns conflict kan je van alles vinden en dat mag ook. Maar journalisten móeten veilig kunnen werken."

Toch zijn er naast NRC maar weinig Nederlandse media die meedoen aan de actie. "We zijn als NRC objectief, maar niet per se neutraal. Het gaat om de feiten in nieuwsverslaggeving. Maar we komen als medium ook op voor het recht om die feiten te kunnen brengen. Dat is waarom we dit doen."

Een van de nog actieve journalisten in de Gazastrook is Salma Qaddoumi, die onder meer voor RTL Nieuws verhalen maakt. Recent spraken we haar over hoe moeilijk ze haar werk kan doen. "Ik heb tegen mijn familie gezegd dat ze waarschijnlijk binnenkort het nieuws zullen ontvangen dat ook ik gedood ben", zei ze. 

'Elke dag beginnen met tellen van doden'

"Elke keer verliezen we collega's. Ik zie niet meer in hoe ik optimistisch kan blijven. Er is nog steeds een blokkade van humanitaire hulp, de honger en het moorden gaan door. Elke dag beginnen we opnieuw met het tellen van de doden. Dat is de enige manier om ons werk te blijven doen."

Zelf verloor Salma al meerdere geliefden door het Israëlische geweld, waaronder ook twee collega-journalisten. In augustus vorig jaar werd haar collega en vriend Ibrahim voor haar neus doodgeschoten en raakte ze ook zelf gewond. Bij de aanval op Al-Sharif vorige maand werd ook Mohammad Al-Khaldi gedood, een vriend en collega.

In onderstaande video vertelt Salma meer over haar werkzaamheden in Gaza:

De organisator achter de 'op zwart'-actie van gisteren, Reporters Without Borders, komt met het initiatief om aandacht te vragen voor de veiligheid van Palestijnse journalisten. Maar ook eisen ze toegang van buitenlandse journalisten in het gebied. "Dat is eigenlijk bijna altijd en overal mogelijk", zegt correspondent Nagtzaam. "Maar hier staat Israël dat al sinds het begin van de oorlog niet toe."

"Dat betekent dat we voor de berichtgeving volledig afhankelijk zijn van lokale journalisten die ook nog eens continu verdacht worden gemaakt door Israël. Die journalisten zijn er steeds minder. Met iedere journalist die wordt gedood, verdwijnt ook de mogelijkheid om de verhalen te vertellen. Sinds de dood van Al-Sharif, die in het noorden van de Gazastrook actief was, zie je bijvoorbeeld dat er vanuit dat gebied minder verhalen naar buiten komen."

Extreem zware omstandigheden

"Op korte termijn heeft een Palestijnse journalist in Gaza natuurlijk weinig aan zo'n actie", benoemt Nagtzaam. "De actie wordt gesteund door honderden media en individuele journalisten wereldwijd en is vooral bedoeld om een statement te maken. Om aandacht te vragen voor de rampzalige situaties waarin journalisten in Gaza moeten werken met continu angst voor je leven."

"Of zo'n actie uiteindelijk effect heeft? Dat weet ik niet. Journalistieke organisaties hebben al talloze keren hiertoe opgeroepen, net als verschillende regeringen en hulporganisaties. Tot nu toe allemaal zonder effect. Het komt voort uit een soort onmacht en wanhoop. Je ziet dat de journalistiek daar ook mee worstelt. Dit is een extreem dodelijke oorlog voor Palestijnse journalisten, en hun buitenlandse collega’s die al de hele oorlog het gebied in willen maar niet mogen willen daar ook aandacht voor vragen op de enige manier waarop ze dat kunnen: via media, met statements en verhalen."

RTL Nieuws ondersteunt boodschap

"RTL Nieuws ondersteunt de boodschap van het beschermen van lokale journalisten. Hiervoor ondertekenden wij eerder al een soortgelijke oproep aan toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Caspar Veldkamp. Ook onderstrepen we het belang van de toegang van internationale journalisten in de Gazastrook", zegt RTL Nieuws-hoofdredacteur Ilse Openneer.

"RTL Nieuws werkt samen met journalisten in het gebied via tussenpersonen. Die samenwerking gebeurt op onregelmatige basis waarbij we zoveel als mogelijk vanuit Nederland rekening houden met de veiligheid van de lokale journalist."