Verbod op alle drones in Denemarken: 'Maar neerschieten niet zonder gevaar'

Het droneverbod is noodzakelijk, meent de Deense minister van Transport. Denemarken is woensdag en donderdag gastheer van een EU-top: regeringsleiders komen in de hoofdstad Kopenhagen bijeen voor een informele vergadering over defensie en de steun aan Oekraïne. Dat vereist extra veiligheidsmaatregelen. "Op deze manier elimineren we het risico dat vijandelijke drones worden verward met legale drones en vice versa", zegt de minister.

Het Duitse leger heeft aangekondigd de Denen te ondersteunen bij de beveiliging van de EU-top in Kopenhagen. Duitsland levert vooral middelen voor de bestrijding van drones. Ook Frankrijk en Zweden sturen dronebestrijders naar Denemarken.

Want drone-waarnemingen, die waren er de afgelopen weken vaak boven Denemarken. Het zorgde ervoor dat de vliegvelden van Kopenhagen en Aarhus meerdere keren urenlang dicht moesten. Naast vliegvelden, worden de drones ook gespot boven militaire locaties, onder andere afgelopen weekend en vandaag was dat het geval. 

Drones niet neergehaald of gevangen

Er is de afgelopen weken veel te doen om drones. Dat begon op 10 september, toen de Poolse en Nederlandse luchtmacht tientallen in Rusland geproduceerde drones neerhaalden boven Polen. Sindsdien werden ook boven Duitsland, Estland, Roemenië, Noorwegen, Zweden en meermaals Denemarken drones gemeld, maar niet neergehaald. 

De Denen geven daarvoor als reden dat dit niet veilig kon, iets dat drone-expert Jacco Dominicus van het Koninklijke Nederlandse Lucht- en Ruimtevaartcentrum zich goed kan voorstellen. "Je kunt in principe alles neerhalen, maar je moet het niet altijd willen. Het neerschieten van een drone kan best wat schade veroorzaken. De drone zelf stort namelijk neer, maar ook het materieel dat je erop afschiet. Ik snap best dat je dat niet wil doen boven dichtbevolkt gebied, zoals Kopenhagen. Polen deed het wel, maar dat was boven de bossen in Oost-Polen."

Er is nog een andere methode: drones vangen. "Er bestaan drones die een net kunnen uitschieten waarmee ze een andere drone kunnen vangen", zegt Dominicus. Toch zitten daar de nodige haken en ogen aan. "Je moet daarvoor redelijk dichtbij zijn. Van een afstand van meer dan 50 meter heb ik het nooit succesvol gezien. Bovendien is het moeilijk om een manoeuvrerend object te vangen."

Er zit voor Denemarken dus weinig anders op dan een droneverbod. "Dan weet je bij alles dat vliegt in ieder geval dat het illegaal is. Ik snap het wel", zegt Dominicus. 

Echte drones of massahysterie?

Hoewel de Deense autoriteiten hebben bevestigd dat er half september meerdere lichtgevende drones boven hun luchthavens vlogen, zou het volgens experts ook om iets heel anders kunnen gaan. "Het is heel moeilijk om afstanden te schatten aan de nachtelijke hemel", zegt majoor Karsten Marrup van de Deense Defensie Academie op Danmark Radio, de Deense publieke omroep. Volgens Marrup zijn meldingen van ooggetuigen geen bewijs zijn voor de aanwezigheid van drones. "De planeet Venus wordt vaak beschreven als een vliegend object dat stilstaat boven bijvoorbeeld het zomerhuis van de buren. Dit zegt alles over hoe moeilijk het is om afstanden in het donker in te schatten." 

Hij vergelijkt het met UFO-waarnemingen vijftien jaar geleden, daarvoor zou men extra bewijs willen hebben. Bij drones is dat minder het geval, omdat dat waarschijnlijker wordt geacht.

Ook defensie-expert Patrick Bolder van HCSS is voorzichtig. Volgens hem is het niet ondenkbaar dat het om drones gaat, maar zijn er geen echte bewijzen. "Mensen maken elkaar soms een beetje gek. Ze zien lichtjes, maar die kunnen ook komen van een vliegtuig verder weg. In het donker is afstand schatten moeilijk. Bij Schiphol was er ook een dronemelding, maar dat ging uiteindelijk waarschijnlijk om een ballon."

Volgens Bolder zou het sturen van Russische drones naar Denemarken en ook Nederland wel prima passen in de hybride oorlogsvoering van Rusland. Beide landen lopen voorop in militaire steun aan Oekraïne en Rusland heeft er dus alle belang bij om zijn vizier op hen te richten. "Het doel is om paniek en chaos te veroorzaken. Als de vliegvelden dichtgaan omdat er ongecontroleerd drones rondvliegen levert dat economische schade en angst op. En als we luchtverdedigingssystemen nodig hebben tegen heel veel drones, kunnen we die niet naar Oekraïne sturen."

Maar of die drones er echt wel waren en of ze dan uit Rusland kwamen, we weten het niet. "We krijgen echt geen briefje van Poetin met het zijn onze drones en de hartelijke groeten van Vladimir", aldus Patrick Bolder.

NAVO alert op drones

Echt of niet, Denemarken en de NAVO wijzen Rusland aan als afzender van de drones, iets dat Moskou ontkent. Mogelijk houden de ongewenste dronebezoeken verband met een Oekraïens-Deense dronefabriek die kortgeleden is geopend in Denemarken. De Oekraïense president Zelensky maakte drie weken geleden het bestaan daarvan bekend. "We zijn momenteel bezig met het ontwikkelen van een coproductie met Europese landen. De eerste lijn is al gelanceerd in Denemarken", zei hij tijdens een persconferentie.

De schending van het Poolse luchtruim was voor de NAVO een directe aanleiding om de oostgrens beter te bewaken. De ministers van Defensie van tien EU-landen hebben afgesproken een 'dronemuur' op te richten als reactie op de waarnemingen. Een metaforische naam, wat de ministers er concreet mee bedoelen, is nog niet bekend. Welke opties de NAVO heeft, wordt uitgelegd in onderstaande video: