Medewerkers jeugdzorg mishandeld en bedreigd: 'Jongeren krijgen te veel vrijheid'

Die toegenomen vrijheden leiden tot ernstige veiligheidsincidenten in jeugdzorginstellingen. Zo rukken jongeren plukken haar uit het hoofd van begeleiders of smokkelen ze drugs naar binnen. Hard optreden tegen dergelijk wangedrag is sinds aanpassingen in de wet sinds een paar jaar niet niet meer toegestaan.

'Ik snijd de baby uit je buik'

De onderzoeksredactie van RTL Nieuws sprak meerdere jeugdzorgmedewerkers die zeggen dat ze zich de afgelopen jaren onveilig hebben gevoeld op de werkvloer. Meerdere (oud-) jeugdwerkers wilden alleen anoniem hun ervaringen delen. Ze vertellen dat ze door bewoners met een stuk glas zijn gesneden en zijn gebeten. En er vinden worstelingen plaats tussen jongeren en hun leiding. Ook zeggen ze dat zwangere collega's door bewoners worden bedreigd met opmerkingen als: "Ik snijd de baby uit je buik."

Tot hun grote frustratie kunnen deze jongeren nauwelijks worden aangepakt. Ze mogen snel weer meedoen met de rest van de groep. Iemand naar zijn kamer sturen heeft weinig zin, zegt jeugdwerker Kevin Scholte, want de kamerdeur mag niet meer op slot. "Ja, ze lopen om de haverklap weg, omdat het kan." 

Scholte werkte jarenlang in de gesloten jeugdzorg en is positief over de veranderingen naar meer vrijheid, maar er gaan ook dingen niet goed. "Ze gaan over grenzen heen, ook die van personeelsleden."

Ook beroepsverenigingen maken zich zorgen over de veiligheid van personeel en bewoners in de jeugdzorg. Door de grotere vrijheden die jongeren krijgen, is drugshandel volgens hen steeds moeilijker buiten de deur te houden. Bij een vermoeden dat een jongere drugs gebruikt of erin handelt, kun je niet zomaar zeggen: "Ik wil even in je zakken controleren of je drugs bij je hebt, of ik wil je kamer even doorzoeken", zegt Pim Hoek van de Samenwerkende Beroepsverenigingen Jeugd (SBJ).

Jongeren met gedragsproblemen naar grote instellingen sturen, achter muren en in kamers die wel wat weghebben van een gevangeniscel, is verleden tijd. Wetten en regels zijn aangepast nadat daar veel kritiek op kwam: jongeren werden opgesloten zonder dat ze waren veroordeeld voor strafbare feiten. De woonlocaties zijn nu kleiner, huiselijker en bewoners krijgen meer vrijheid.

Impact enorm

Een goede ontwikkeling, vindt Pim Hoek, maar die vrijheid is nu te ver doorgeslagen. "We maken ons zorgen over signalen van professionals die letterlijk in bedreigende situaties terechtkomen. Het gevolg is dat zij geneigd zijn het vak te verlaten – juist bij deze doelgroep, die hen zo hard nodig heeft en waar hun expertise onmisbaar is."

Die vrees is terecht, zo weet Kevin Scholte. Hij moest op een groep een keer een collega in nood helpen. "Ze werd bedreigd door een jongere, hij had haar fysiek vast en ik ben er toen tussen gesprongen. De impact van die gebeurtenis was voor haar enorm", zegt Kevin. "Voor zover ik weet is ze daarna ook niet meer teruggekomen."

Dit is waarom jongeren in de jeugdzorg niet langer mogen worden opgesloten: 

Staatssecretaris erkent probleem

Meer vrijheid moet jongeren juist beschermen, zegt demissionair staatssecretaris Tielen van Jeugd (VVD) in een reactie, maar ze erkent de problemen: "Ik zie dat de afbouw van de gesloten jeugdhulp in de praktijk soms knelt. We kunnen het risico op incidenten helaas nooit volledig uitsluiten." Ze zegt dat ze in gesprek is met de jeugdzorgsector om de problemen die er spelen aan te pakken.