Wie zijn de Oeigoeren en wat willen ze?

1. Je hoort steeds vaker over gewelddadige incidenten en terreuracties in China. Wat is er aan de hand?
De aanslagen doen zich vooral voor in Xinjiang, een provincie in noordwest-China. Daar wonen veel Oeigoeren, een overwegend uit moslims bestaande minderheid van Turkse herkomst. Ze verzetten zich steeds hardhandiger tegen de Chinese autoriteiten.

2. En die Oeigoeren zitten achter de aanvallen?
Daar heeft het veel van weg. Het Oeigoerse Wereldcongres, de internationale organisatie waarin Oeigoeren zich hebben verenigd, zegt dat de bevolkingsgroep in China wordt onderdrukt en zowel maatschappelijk als economisch ernstig wordt gediscrimineerd. Daar komt bij dat de Oeigoeren hun geloof, de islam, niet zouden mogen belijden. Mede daardoor geeft China de schuld aan separatisten die banden hebben met de moslimterreurbeweging Al-Qaeda. Sommige opstandelingen zouden speciale trainingen voor terroristen hebben gevolgd in een land als Pakistan.

3. Hoe lang sleept het conflict al?
Het laait al decennialang op, maar de laatste jaren worden de incidenten steeds ernstiger.  Een greep uit het recente verleden:

• 4 augustus 2008 - Twee Oeigoeren rijden, vlak voor het begin van de Olympische Spelen in Peking, in de westelijke stad Kasjgar met een vuilniswagen in op een groep politieagenten. 16 doden.
• 5-7 juli 2009 - Gevechten tussen de politie en demonstrerende Oeigoeren in Ürümqi, de stad waar ook vandaag werd toegeslagen, lopen uit de hand. 197 doden, voornamelijk onder Han-Chinezen, de grootste etnische groep in China.
• 18 juli 2011 - 18 jonge Oeigoeren vallen overheidsgebouwen en een politiebureau binnen in Hotan. 18 doden, onder wie 14 opstandelingen.
• 24 april 2013 - Bendeleden steken in op een aantal veiligheidsbeambten en politieagenten in een dorp bij Kasjgar. 21 doden.
• 26 juni 2013 - Aanval op een politiebureau en overheidsgebouwen in Lukqun, door de Chinese overheid toegeschreven aan een cel van moslimextremisten. 24 doden.
• 28 oktober 2013 - Een jeep rijdt in op een groep toeristen op het Plein van de Hemelse Vrede in Peking, voor zover bekend de eerste aanval in de Chinese hoofdstad. Vijf doden, onder wie de drie inzittenden van de auto.
• 1 maart 2014 - In een station in Kunming steken vijf mannen en vrouwen met messen om zich heen bij wat wordt gezien als de grootste Oeigoerse terreuractie buiten de provincie Xinjiang. 29 doden.
• 30 april 2014 - Zelfmoordaanslag bij het station van Ürümqi. Drie doden, onder wie de twee vermoedelijke daders. Tegelijkertijd vallen acht mensen in het station willekeurige treinreizigers aan, waarbij 79 mensen gewond raken.
• 22 mei 2014 - Bij de aanslag van vandaag rijden twee vrachtwagens in op mensen die de markt in Ürümqi bezoeken. Tegelijkertijd worden explosieven uit de trucks gegooid. 31 doden, 94 gewonden.

4. Wat is het doel van de aanslagen?
Veel Oeigoerse strijders zijn uit op een vorm van onafhankelijkheid, zoals die in het verleden geregeld heeft bestaan. Van 1944 tot en met 1949 was er bijvoorbeeld de Tweede Republiek Oost-Turkestan, die door de toenmalige Sovjet-Unie werd gedoogd. Maar de zogeheten Oost-Turkestaanse Onafhankelijkheidsbeweging wordt door zowel China als de Verenigde Staten gezien als islamitische terreurbeweging.

5. Maken ze kans op onafhankelijkheid?
Nee. Hun situatie is uitzichtloos, vooral ook omdat China de laatste jaren de strijd tegen terreur aanvoert als dekmantel om hen te onderdrukken, zoals de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch heeft geconstateerd.