Chaos, files en veel papierwerk: dit gebeurt er bij geen brexitdeal
Het zou een rampscenario zijn en toch wordt het zomaar een mogelijkheid: geen brexitdeal op 29 maart volgend jaar. Het wordt ook wel 'de nucleaire optie' genoemd. Wat gebeurt er dan?
De Britse leider Theresa May draaide er gisteren niet omheen: er is nog bijzonder weinig tijd om een deal te sluiten. En dus moet er gerekend worden op een zwart scenario: het 'no deal-scenario'.
In zo'n geval is er voor 29 maart 2019 geen brexitdeal gesloten en valt het Verenigd Koninkrijk van het ene op het andere moment uit de Europese Unie. De gezamenlijke regels van Europese landen voor handel, werk, diensten en kapitaal gelden ineens niet meer voor het VK.
En zo gaat dat eruit zien.
Een administratieve ramp
De douane aan het werk op Schiphol. (Foto: ANP)
Ondernemers worden van het ene op het andere moment bedolven onder papierwerk.
"Stel, een Britse ondernemer wil een stoel exporteren naar Duitsland. Anders dan voorheen moet hij straks gaan aantonen dat die stoel aan alle Europese veiligheidseisen voldoet. Ook dikke mensen moeten rustig op die stoel kunnen zitten bijvoorbeeld", vertelt hoogleraar internationale handel Steven Brakman.
En dat geldt niet alleen voor stoelen. Het extra papierwerk zou om de hoek komen kijken bij álle goederen: van bloemen tot vlees en van auto's tot elektronica. Zodra het Verenigd Koninkrijk niet meer valt onder de Europese handelsregels gaat het namelijk vallen onder die van de WTO, legt hoofdeconoom van ING Marieke Blom uit.
Douaniers – die er nu nog niet zijn – moeten dan 'een tarief heffen, controleren of het product aan alle regels voldoet en wat het land van herkomst is', aldus Blom. "Het grote probleem is dat het naar schatting vijf tot tien jaar duurt om dat goed op te zetten. Tot die tijd wordt het heel erg houtje-touwtje."
Voor ondernemers die al handelen met een ander land dat onder die WTO-regels valt, zoals China, zal dat een te overzien probleem zijn. Maar zo'n 35.000 Nederlandse ondernemers die handelen met het VK hebben nog geen ervaring met die procedures, aldus accountants- en advieskantoor KPMG. Hen wacht een berg met complex papierwerk.
Wachten, wachten en nog eens wachten
Controles in de haven van Rotterdam. (Foto: ANP)
En dat papierwerk leidt tot vertraging. "Je moet je voorstellen dat er aan de grens door douaniers vrachtwagen per vrachtwagen gekeken moet worden: wat zit erin?", zegt Blom.
Neem de haven van Dover in Engeland. Jaarlijks komen zo'n 2,5 miljoen vrachtwagens – onder weg van of naar Frankrijk - door de haven heen. Dat gaat nu nog vrij vlekkeloos. In het zwarte scenario loopt het helemaal in de soep. Een kleine vertraging van twee minuten door zo’n douanecontrole leidt al tot een file van 27 kilometer, zei het hoofd beleid en communicatie van de haven, Richard Christian, eerder tegen de New York Times.
"Het gevolg is dat je als vrachtwagenchauffeur heel lang staat te wachten bij de grens", zegt Wesley Willemse, lid van KPMG’s brexit taskforce. "Als je bederfelijke spullen bij je hebt, zoals vlees of groenten, dan heb je daar natuurlijk extra last van."
En niet alleen voor ondernemers komt er meer gedoe, door het 'no deal-scenario'. Ook een Nederlander die graag een weekendje weg wil naar Londen, kan meer rompslomp verwachten: mogelijk moeten er straks reisvisums worden aangevraagd, zoals je dat ook moet doen bij een trip naar New York.
Hogere kosten
De toen nog Britse premier Cameron wilde in de EU blijven. (Foto: EPA)
En dit alles gaat geld kosten. KPMG zocht eerder, in opdracht van het ministerie van Economische Zaken, uit wat Nederlandse ondernemers kunnen verwachten.
Neem vlees. Dat moet – onder die WTO-regels - verzonden worden vergezeld van een speciaal certificaat (bijvoorbeeld van de NVWA), waaruit blijkt dat het gezond vlees is. Per zending kost dat een vleesexporteur naar schatting 130 tot 725 euro. Bij bloemen: 120 tot 190 euro per zending.
Op de lange termijn zou het ook nog zo kunnen zijn dat de Britten eigen kwaliteitseisen gaan stellen. Stel dat ze bijvoorbeeld andere regels gaan invoeren voor verfproducten, dan moet een Nederlandse verffabrikant mogelijk haar verf en bijbehorende productieprocessen gaan aanpassen om te kunnen exporteren naar het VK. Ook dat gaat geld kosten.
Geschatte rekening voor alleen al de extra douaneprocedures voor handel tussen Nederland en het VK: tussen de 387 en 627 miljoen euro per jaar.
Topje van de ijsberg
Bovenstaande berg aan problemen vormt slechts het topje van de ijsberg. We hebben het bijvoorbeeld nog niet gehad over uitwisseling van werknemers (kosten voor een werkvergunning voor één Britse accountant in Nederland: 1680-4525 euro), mogelijke voedseltekorten, gevolgen voor Europeanen die in het VK wonen en vice versa en – niet onbelangrijk - de onrust bij bedrijven, consumenten en op financiële markten.
"Wat je vlak na het brexitreferendum zag gebeuren was nog mild in vergelijking met wat er zou gebeuren zonder deal. Toen ging het om een voornemen, niemand wist echt wat er zou komen", zegt Blom. De koersverliezen en onzekerheid die er na 'geen deal' ontstaan zullen waarschijnlijk groot zijn. Iedereen, van consument tot bedrijf, houdt in zo'n scenario de hand op de knip.
‘Nucleaire optie, daarom gaat het niet gebeuren’
Maar gaat het 'no deal-scenario' er ook komen? Blom denkt dat zowel de Europeanen als de Britten het koste wat kost zullen willen voorkomen. "Het is de nucleaire optie. Je weet dat de optie er is, maar je weet ook dat hij zoveel pijn doet dat niemand het wil."
Op dit moment ruziën Europa en het VK vooral over het feit dat de Britten graag de voor hun fijne zaken van de single market willen (zoals vrij verkeer van goederen), maar andere onderdelen (zoals vrij verkeer van personen en meebetalen) niet meer willen.
Dat kan niet, zegt Europa. Of je hebt het hele pakket of niks. Maar dat is moeilijk te verkopen aan een deel van de Britse kiezers. Dan moet het VK namelijk wel voldoen aan de Europese regels en meebetalen, maar kunnen ze niet meer meepraten.
'De EU is niet gek'
ING verwacht toch dat die laatste optie - soft brexit, waarin het VK meebetaalt maar niets bepaalt - het meest waarschijnlijk is. Niemand wil namelijk een 'no deal-armageddon'. Desnoods wordt de onderhandelperiode nog wat verlengd, denkt ook Brakman. "De Europese Unie is niet gek. Die kan nog zeggen: jullie krijgen uitstel."
Voor de Britten moet er, hoe dan ook, een handelsverdrag komen met de EU, zegt de hoogleraar. Brakman onderzocht samen met collega's wat er zou gebeuren als het VK met alle landen in de wereld een nieuw handelsverdrag zou sluiten, behalve met de Europese Unie. "Dan nog kan het VK de negatieve handelsgevolgen niet compenseren. Er moet een handelsverdrag komen met de Europese Unie."