Veilingen kunstwerken Monet en Van Gogh: zo komt de miljoenenprijs tot stand

Het is geen toeval dat de veilingen bijna tegelijkertijd plaatsvinden in de dezelfde stad. "Dat is voor het gemak, er vliegen vanuit de hele wereld mensen in", legt Arno Verkade, directeur van veilinghuis Christie's in Duitsland en Nederland uit.

Er wordt wel een beetje overlegd met de grote concurrent Sotheby's, zegt hij. "Het zou dom zijn om de veilingen op dezelfde dag te houden."

Topstuk van Monet

Dinsdag is het de beurt aan Sotheby's, dat als pronkstuk 'Le Palais Ducal' van Claude Monet veilt. Het schilderij moet tussen de 20 en 30 miljoen Britse pond opbrengen, omgerekend een bedrag van tussen de 23 en 34 miljoen euro.

Het schilderij komt uit een collectie van de Duitse verzamelaar Erich Goeritz. Die collectie kwam in 1957 in handen van zoon Thomas. Waarom hij het werk nu wil verkopen, wil Sotheby's niet zeggen.

Andere topstukken zijn: de Triestiner Fisherboot van Egon Schiele (geschatte opbrengst: 7 à ruim 9 miljoen euro) en Vertiefte Regung van Wassily Kandinsky (6,5 à 8,7 miljoen). 

Christie's troeft Sotheby's af

De werken die Sotheby's veilt, staan qua totale waarde in schril contrast met de collecties die Christie's woensdag mag veilen, vertelt Verkade niet zonder trots.

Veilingbedrijven rekenen aan de hand van de laagste taxaties de minimale laagste opbrengst uit. Bij Christie's is dat voor de veiling in Londen 206 miljoen pond, bij Sotheby's 85 miljoen pond. "Dat gebeurt niet vaak hoor, meestal ligt het dicht bij elkaar", aldus Verkade. "Wij hebben dit keer twee erg goeie collecties binnengesleept."

In de regio van

Het taxeren voor deze buitencategorie schilderijen is een nauwkeurig proces. Van het topstuk van de veiling van Christie's, ook een Monet (Saule pleureur et bassin aux nymphéas), maakt het veilinghuis de prijs slechts op aanvraag bekend. En dan volgt geen minimum- en maximum bedrag, maar één bedrag 'in de regio van'. Voor de Monet is dat 42 miljoen pond, bijna 50 miljoen euro.

Dat de bijzondere werken weer anders worden geprijsd, heeft te maken met het ingewikkelde spel dat hoort bij het veilen van de echt belangrijke kunstwerken, legt Verkade uit. "De prijs wordt meer aan de hand van de getoonde interesse bepaald. Het gaat er uiteindelijk om welk bod je kunt krijgen."

'Goeie stukken'

Bij de waardebepaling is niet alleen de kunstenaar van belang, maar ook het schilderij. "Kijk, een Monet is niet rete-zeldzaam, je moet wel de goeie hebben", zegt Willem Baars, kunsthistoricus en galeriehouder. Dat is bij deze veilingen volgens hem wel het geval: "Dit zijn echt hele goeie stukken, die al lang niet op de markt zijn geweest. Dat willen de mensen hebben."

Niet onbelangrijk verder: wat wil de eigenaar? "Wat is zijn pijngrens", verwoordt Verkade.

Percentage

Wat ook kan meespelen, is wie een bepaalde collectie mag veilen. Het veilinghuis rekent standaard een percentage als vergoeding, van zowel de koper als verkoper. Exacte percentages willen zowel Verkade als een woordvoerder van Sotheby's niet noemen. "Maar op dit niveau is dat heel erg onderhandelbaar. Het zal je nog tegenvallen, vaak wordt het namelijk ook bij de concurrent aangeboden", legt Verkade uit.

Een team van experts van het veilinghuis doet uitgebreid onderzoek, met 'de voelsprieten in de markt'. Hoe unieker het werk, hoe moeilijker de taxatie. "Dat portret van Van Gogh, het is niet zo dat er drie van zijn en dat je kunt vergelijken", vertelt Verkade.

Handjevol kopers

Zorgvuldigheid is ook geboden voor kopers, adviseert Baars. "Je hebt veel kennis van de markt nodig, dus mijn advies aan de gemiddelde geïnteresseerde: neem een expert in de arm."

"Dit is geen markt waar 2000 klanten voor in de rij staan. Het zijn er maar een handjevol uit alle windstreken en daarvan moet er wel eentje net z'n vinger opsteken", legt Verkade uit. "Het is sowieso lastig om de échte waarde van kunst vast te stellen. En, als een bieder twee keer biedt, dan zit je al 5 miljoen hoger, bij wijze van spreken", zegt Verkade.

Middensegment? 5 miljoen

"Het middensegment in deze branche loopt van 50.000 tot 5 miljoen", voegt Baars toe. "Het segment waar dit over gaat, dat is het speeltje van de aller-allerrijksten, en die worden steeds rijker op een incidentele tegenslag na", vertelt Baars. 

Dat is ook terug te zien in de cijfers van de grote veilingbedrijven. 2018 was voor Christie's qua omzet het beste jaar ooit. De 5,8 miljard euro was 3 procent meer dan in 2017. Sotheby's publiceert 28 februari pas de jaarcijfers. Phillips Auctions, de nummer drie op de ranglijst van grootste veilinghuizen ter wereld, had een omzet van 800 miljoen euro. Dat is ruim 20 procent meer dan in 2017, schrijft NRC. 

Meer dan doek met vier latjes

Of dit jaar weer net zo'n goed jaar wordt, is afwachten. "Het optimisme is iets aan het afvlakken, er sluipen onzekerheden in de markt, zoals de brexit", aldus Verkade. "Hoe je het ook wendt of keert: als je die Monet koopt; het blijft een doek met vier latjes", vat Verkade het samen. "Wie dit soort bedragen uitgeeft, moet vertrouwen hebben in de markt."

Veertig miljoen is een fiks bedrag voor een voorwerp dat dit puur qua materiaal niet waard is, legt hij uit. Maar daar staat dan ook wel wat tegenover, voegt hij toe. Een schilderij is een stuk kunstgeschiedenis, van museale kwaliteit. "Dat gaat nooit meer weg", aldus Verkade.

Brexitangst

"De markt is goed. Er worden op dit moment een paar hele mooie collecties geveild, dus veilinghuizen denken dat de markt goed is, anders zouden ze het niet doen", analyseert Baars.

De veilinghuizen hebben volgens hem zo veel macht, dat ze de markt kunnen 'reguleren, door met het aanbod te spelen'. "Als zij zien dat er een crisis aankomt, dan trappen ze liever op de rem met het aanbod en nemen ze genoegen met een lagere omzet", zegt hij. Maar zolang de rente laag is en verder geen gekke dingen gebeuren, zoals een harde brexit, is er volgens hem weinig aan de hand.

De brexitperikelen hebben op dit moment zelfs een positief effect. "Met de koers van het pond, is het aantrekkelijk om te kopen", vertelt Verkade.