Deze ambitieuze plannen heeft Ursula von der Leyen voor de EU
De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft in een vloek en een zucht een lijvige lijst van beleidsprioriteiten uit de mouw geschud. Wij keken naar de belangrijkste voornemens op economisch gebied.
Om te beginnen is het wel belangrijk om op te merken dat vrijwel alles wat Von der Leyen wil voorlopig nog rijkelijk vaag is. Gezien de korte termijn waarop zij haar standpunten moest bepalen over de gehele breedte van het politieke spectrum, is dat ook niet zo vreemd.
Een CO2-heffing aan de grens van de EU
Von der Leyen heeft grootse klimaatambities gekregen na gesprekken met de Europese sociaaldemocraten en groenen. Ze wil de bestaande vergroeningsambities flink opschroeven en pleit voor een CO2-grensbelasting.
Daarmee maakt ze vooral de Fransen erg blij, die hier al jaren voor pleiten. Zo'n CO2-belasting moet geheven worden op producten van buiten de EU, uit landen waar bedrijven niet of nauwelijks hoeven te betalen voor hun CO2-uitstoot.
Het idee is dat Europese bedrijven, die via het emissiehandelssysteem wel moeten betalen, zo beter kunnen concurreren.
Geen nieuw idee
Het idee is niet nieuw, maar eerdere commissies bleken er niet voor te porren. En gezien de handelsspanningen die er al zijn, kan het weleens erg moeilijk blijken.
Zo'n grenstaks is namelijk in feite gewoon een protectionistische maatregel, en daarover is al een hoop gedoe, om het zacht uit te drukken. Bovendien hadden de VS en de EU nu juist afgesproken om er alles aan te doen om alle handelsbarrières tussen de grootmachten op te heffen. Overigens loopt dat nog erg stroef.
Nederland heeft op dit front niet echt een uitgekristalliseerd standpunt. Onlangs werd minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat erover bevraagd in de Tweede Kamer, maar toen bleek dat de minister er nog niet al te veel denktijd in had gestopt.
"Het blijft natuurlijk, althans in academische zin, een heel interessant idee. Het komt ook vaak op. Er zal vast het een en ander over bestaan wat ik nu niet ken", aldus Wiebes.
Flexibel omgaan met de begrotingsregels
Von der Leyen wil, niet verrassend, de groei en investeringen in de EU aanjagen. Een van haar voorstellen daarin is opmerkelijk: ze wil de 'volledige flexibiliteit' van het stabiliteits- en groeipact, de Europese begrotingsregels, gebruiken.
Ze streeft daarbij naar een 'meer groeivriendelijk fiscaal beleid'. Klinkt vaag, is het ook, maar het betekent waarschijnlijk meer ruimte voor landen om meer uit te geven dan er binnenkomt.
In dat geval zal ze in ieder geval Nederland niet snel aan haar zijde vinden. Minister Wopke Hoekstra van Financiën is, volledig in lijn met de Nederlandse traditie, juist een fel voorvechter van strikt begrotingsbeleid. Eerder dit jaar vond hij al dat de huidige Commissie Italië veel te coulant behandelde toen het de begrotingsregels nogal ruim interpreteerde.
Een vrouwenquotum voor bedrijven
Von der Leyen, die zelf als eerste vrouw het voor elkaar heeft gekregen om de hoogste positie in de EU te bereiken, wil zich flink inzetten voor gendergelijkheid.
Zo gaat ze zich inzetten voor 'bindende maatregelen voor loontransparantie'. Vermoedelijk betekent dat dat bedrijven openbaar moeten maken hoeveel ze mannen en vrouwen betalen in dezelfde functies.
Daar bovenop wil ze een quotum opleggen aan bedrijven voor de verdeling man-vrouw in de top. Dat wordt nog niet eenvoudig, want al in 2012 werd er Europese wetgeving voorgesteld om verplicht te stellen dat minimaal 40 procent van de raad van commissarissen van grote bedrijven vrouw moet zijn. Door weerstand van de lidstaten is het er nooit doorheen gekomen. Von der Leyen wil het voorstel nieuw leven inblazen.
Streefcijfer
In Nederland hebben we al een wettelijk vastgesteld streefcijfer van 30 procent in de raden van bestuur en commissarissen van Nederlandse bedrijven. Dat is overigens niet bindend en het niet halen ervan levert geen sancties op.
Emancipatieminister Ingrid van Engelshoven noemde de achterblijvende positie van vrouwen in de Nederlandse bedrijfstop eerder 'een van de gênantste dossiers' op haar bureau. Toch ligt het opleggen van een quotum gevoelig. Regeringspartij VVD ziet dat helemaal niet zitten.
Techtaks
En er zijn meer gesneuvelde voorstellen die Von der Leyen wil reanimeren. Een belasting voor grote techbedrijven bijvoorbeeld. Ook hiervoor geldt weer dat de EU dat eerder heeft geprobeerd, maar zonder succes.
In december vorig jaar lag er een voorstel op tafel om een belasting te heffen op de omzet die techbedrijven in EU-landen genereren, maar dat haalde het uiteindelijk niet.
Nederland staat hier een beetje ambigu in. Staatssecretaris van Financiën Menno Snel zei in november vorig jaar dat Nederland een 'positieve grondhouding als het gaat om belasten grote techbedrijven', toen daarover in Brussel werd overlegd. Maar hij zei er toen al bij dat Nederland het liever op wereldschaal regelt, in OESO-verband.
Omdat ook veel andere landen er zo over bleken te denken, ging het voorstel van tafel. Inmiddels hebben landen als Frankrijk en het VK daarom op eigen houtje zo’n techbelasting ingevoerd.