EU wil grote (tech)bedrijven nog harder aanpakken

De miljardenboetes vlogen grote bedrijven zoals Google om de oren de afgelopen jaren. Brussel, en dan met name Eurocommissaris Vestager, heeft een missie: machtige bedrijven moeten vooral geen misbruik maken van hun positie. De concurrentie moet behouden blijven.

Maar boetes hebben te weinig effect, vertelde ze eerder al tegen RTL Z. Het doel is namelijk dat er meer gelijke kansen komen voor andere, vaak kleine, bedrijven binnen een markt. En dat is niet altijd de uitkomst nadat de Commissie ingrijpt en een boete oplegt. 

Klappen uitdelen

Vestager wil dus andere klappen uitdelen om de bedrijven in het gareel te houden. En daarvoor ligt nu een voorstel op tafel. Het is nog niet definitief; experts en marktpartijen mogen de komende tijd reageren.

Het is hoe dan ook een goed begin, vindt Rein Wesseling, advocaat bij Stibbe en hoogleraar Mededingingsrecht van de Universiteit van Amsterdam. 

In Vestagers gereedschapskist zitten nu nog te weinig instrumenten. "Het mededingingsrecht biedt nu namelijk niet snel en voldoende oplossingen als er één partij dominant is", legt Wesseling uit.

7 jaar onderzoek naar Google is te lang

Om een voorbeeld te noemen: de Europese Commissie deed er maar liefst zeven jaar over om Google om op de vingers te tikken voor machtsmisbruik. 

Uiteindelijk kreeg de techgigant een boete van 2,4 miljard euro, omdat het deels zijn eigen Google Shopping voortrok in de zoekresultaten. Zo'n onderzoek moet in de toekomst sneller gaan, want in die zeven jaar tijd kon Google groter en dominanter worden.  De aanpassingen zijn dus hard nodig.

"Het is onvermijdelijk dat er iets gedaan wordt aan de problemen die consumenten, ondernemingen ondervinden als gevolg van de dominantie van grote ondernemingen in de techsector - de platforms. Daar zijn zo veel studies naar gedaan en het is zo duidelijk dat er issues zijn. Daar gaat sowieso iets gebeuren", zegt Wesseling.

Preventieve regels voor platformbedrijven

De Commissie wil grofweg twee extra instrumenten in haar machtsmisbruik-gereedschapskist.

De eerste is extra preventieve regelgeving voor de online platformeconomie. Als platformen groter worden, bestaat nu de kans dat zij een soort poortwachter worden voor diensten en producten. Zonder toegang tot dat platform, zijn die diensten praktisch onbereikbaar. Het risico bestaat nu dat die machtige positie misbruikt wordt.

Nieuwe regelgeving moet bijvoorbeeld voorkomen dat platforms hun eigen diensten in de spotlight zetten. "Als je een belangrijke positie hebt mag je bijvoorbeeld een aantal dingen niet doen, zoals je eigen diensten steeds als eerste laten terugkomen als iemand zoekt op je website. Dat speelde bij Google Shopping", legt Wesseling uit. 

Data delen

De Commissie wil ook nieuwe regels voor de omgang met gegevens. "Dan moet je die bijvoorbeeld beschikbaar stellen aan derde partijen, zodat die poortwachtersrol gerelativeerd wordt. Als gatekeeper weet je heel veel."

Het gaat dat niet om gegevens van gebruikers, maar om grote hoeveelheden data die zo'n partij heeft over wat er gebeurt op het platform. Die kennis levert zo veel op dat het moeilijk concurreren is voor andere kleinere partijen. 

Dat probleem stipte Eurocommissaris Vestager voor Mededinging ook al eens aan in een gesprek met RTL Z. "Het lastige in deze datagedreven economie is dat bedrijven vechten om de markt compleet te domineren.

Ingrijpen bij bedrijven 

Het tweede voorstel gaat over de bevoegdheid van de Commissie, zodat die – na marktonderzoek - eerder kan ingrijpen.

"Als de Commissie na marktonderzoek ziet dat een onderneming dominant dreigt te worden, dan kan zij ingrijpen en maatregelen nemen om de mededinging te bevorderen. Bijvoorbeeld door het bedrijf op te leggen iets te doen of juist niet te doen."

Bedrijven hoeven niet eens regels te overtreden en ze krijgen dan ook geen boete opgelegd. Maar ze moeten hun gedrag wel veranderen. Daardoor moet dit effectiever werken, zegt Wesseling. 

Dat kan bijvoorbeeld door zo'n dominante speler verplicht data te laten delen. Of verplicht licenties verkopen aan de andere spelers, waarmee die partijen ook van een bepaalde technologie gebruik kunnen maken.

Ingrijpen op markten

Brussel hoopt ook de bevoegdheid te krijgen die de Britse toezichthouder nu heeft. Die kan ingrijpen in markten die verstoord zijn omdat er te weinig spelers zijn.

"In Groot-Brittannië deden ze een sectoronderzoek in de accountantssector. Die werkte niet goed. En met dit vergelijkbare instrument hebben ze daar die hele sector hervormd."

Dat zou de Commissie dus ook kunnen doen bij geconcentreerde markten. De Nederlandse telecomsector zou een voorbeeld kunnen zijn. Volgens de ACM is die markt een duopolie, maar de bestaande regels bieden de ACM geen basis om in te grijpen. Met nieuwe instrumenten zou dat kunnen veranderen. 

Flinke impact

Er is bijna geen ontkomen aan dat de Europese mededingingsregels veranderen, zegt Wesseling. 

De impact wordt hoe dan ook groot, ook buiten die techsector. "Met de voorgestelde instrumenten kan de Commissie alle sectoren van de economie raken waar er een belangrijke speler is of de markt om andere redenen niet goed werkt."

Maar voor deze voorstellen regelgeving worden, zijn we nog wel een aantal jaar verder. De marktpartijen kunnen reageren op de voorstellen. In het vierde kwartaal wil de Commissie met een wetsvoorstel komen.