Roep om 'gratis' kinderopvang steeds luider na toeslagenaffaire
Met de verkiezingen in aantocht en de toeslagenaffaire vers in het geheugen pleiten steeds meer partijen en maatschappelijke organisaties voor gratis kinderopvang. Met name de linkerkant van het politieke spectrum wil af van de toeslagen. Maar gratis opvang voor ouders kost in dit geval enkele miljarden.
Vriend en vijand zijn het erover eens: het huidige toeslagenstelsel van de Belastingdienst heeft zijn langste tijd gehad. Niet alleen blijkt het systeem een aantoonbaar discriminerend karakter te hebben, ook is een uiterst complexe papiermolen opgetuigd waarbij over en weer miljarden worden rondgepompt.
"Er moet een heel nieuw toeslagensysteem komen, te beginnen met de kinderopvangtoeslag", concludeerde premier Mark Rutte toen hij de val van zijn kabinet aankondigde vanwege de toeslagenaffaire.
Hierin zijn duizenden ouders ten onrechte als fraudeur aangemerkt, moesten ze soms tonnen aan toeslagen terugbetalen en belandden daardoor diep in de problemen.
Basisvoorziening
Veel gezinnen zijn aangewezen op de kinderopvangtoeslag. Bijna 900.000 kinderen genoten in 2019 een vorm van opvang, blijkt uit cijfers van het CBS. Ouders kunnen hiervoor een inkomensafhankelijke vergoeding krijgen van de Belastingdienst. In 2019 keerde de fiscus ruim 3,3 miljard euro uit aan kinderopvangtoeslag, blijkt uit de rijksbegroting.
Ter vergelijking: jaarlijks worden er 8,3 miljoen toeslagen uitgekeerd, goed voor 13 miljard euro. Op de afdeling toeslagen van de Belastingdienst werken ruim 1800 mensen (op een totaal van 30.000 werknemers), van wie er 550 fulltime bezig zijn met de afwikkeling van de toeslagenaffaire.
Rekenvoorbeeld
Een gezin bestaat uit twee kinderen en twee werkende ouders met een gezamenlijk inkomen van 60.000 euro. Beide kinderen gaan drie dagen naar de opvang. Dit kost 2500 euro per maand. Daarvan krijgt het gezin bijna 2100 euro aan toeslag.
Als het aan links ligt, stoppen we helemaal met het kinderopvangtoeslagensysteem. Zowel D66 als GroenLinks en de SP willen van kinderopvang een gratis voorziening maken, net zoals het basis- en voortgezet onderwijs. Ze pleiten voor vier gratis opvangdagen per week, schrijven ze in hun verkiezingsprogramma's. Hetzelfde geldt voor de PvdA, al noemt die partij geen concreet aantal dagen.
Door de toegang tot de kinderopvang zo laagdrempelig mogelijk te maken, houden ouders meer tijd over om te werken wat zou zorgen voor een hogere arbeidsparticipatie en meer welvaart. Bovendien lopen kwetsbare kinderen minder snel een achterstand op leeftijdsgenootjes op, is de gedachte.
Geen meerderheid
Partijen aan de rechterzijde willen zover niet gaan, waardoor een Kamermeerderheid nog ver weg is. Volgens de VVD, nog altijd aan kop in de peilingen, volstaat een 'extra kinderopvangtoeslag voor middeninkomens', schrijven de liberalen in hun conceptprogramma. Daarmee lijkt de VVD voorlopig door te willen gaan met het toeslagenstelsel.
Het CDA en de ChristenUnie, die vanuit hun christelijke inborst meer waarde hechten aan het gezin als hoeksteen van de samenleving, willen wel af van de toeslagen. Daarvoor in de plaats moeten kinderopvanglocaties rechtstreeks worden betaald door de overheid, al dan niet aangevuld met een inkomensafhankelijke bijdrage van ouders.
De PVV van Geert Wilders, de tweede partij in de peilingen, rept in haar 52 pagina's tellende verkiezingsprogramma met geen woord over kinderopvang. De partij reageert ook niet op vragen van RTL Nieuws.
Ook vakbond FNV maakte vorige week bekend voor gratis kinderopvang te zijn. "Alle werknemers profiteren hiervan", zegt vicevoorzitter Tuur Elzinga. "Zij kunnen arbeid en zorg daarmee veel beter combineren. Dit verdient zich deels terug door het afschaffen van de toeslag en deels door iets hogere belasting voor winsten en hogere inkomens."
Kosten 5,5 miljard
Als ouders niet meer betalen voor kinderopvang kost het uiteraard nog steeds geld. De kosten voor vier dagen gratis opvang per week voor zowel werkenden als niet-werkenden worden geraamd op 5,5 miljard euro per jaar, berekende het Centraal Planbureau (CPB) vorig jaar op verzoek van de ministeries voor Onderwijs en Sociale Zaken. Een aparte studie naar gratis opvang voor alleen werkenden is niet gedaan.
Het is daarbij nog maar de vraag of ouders (en dan met name vrouwen) daadwerkelijk meer gaan werken, zoals voorstanders betogen. Ouders krijgen er weliswaar zeeën van tijd bij die ze kunnen gebruiken om te werken, maar door de kosteloze opvang verdwijnt ook de noodzaak om geld te verdienen, concludeert het CPB in dezelfde studie.
D66, GroenLinks, PvdA en SP willen hun plannen financieren uit de algemene middelen. Hierdoor gaan bedrijven en hoge inkomens meer belasting betalen. Hun verkiezingsprogramma's moeten nog worden doorgerekend door het CPB. Die doorrekeningen worden op 1 maart verwacht, ruim twee weken voor de verkiezingen.