Nederlandse schippers gestrand in Duitsland door hoogwater

Gerd Schalk uit het Zeeuwse Wemeldinge is een van hen. Met zijn 105-meter lange Oleander gevuld met 2100 ton steenkolen vertrok hij vrijdag vanuit Amsterdam richting Neckargartach, even boven Stuttgart. Sinds dinsdag ligt hij in een noodhaven in Keulen omdat de Rijn verderop is gestremd. "Dit schip is niet gebouwd om stil te liggen", sombert hij.

De lading is bedoeld voor een kolencentrale van Energie Baden-Württemberg (EnBW), het derde energiebedrijf van Duitsland. Om hem vanwege de stremming tegemoet te komen, ontvangt hij van zijn opdrachtgever 48 euro per uur compensatie. Geen vetpot, zegt hij, maar wel 24 uur per dag. "Ook als ik lig te slapen."

Drukte in de haven

Schalk verwacht pas dinsdag of woensdag weer uit te kunnen varen. "Maar als het weer hard gaat regenen, kan het zo maar weer anders zijn." In de tussentijd doden hij en zijn twee Filipijnse matrozen de tijd met onderhoudswerk waar ze normaal niet aan toekomen. "We nemen het zoals het is", zegt hij gelaten.

Enkele kilometers noordelijker zit André Leeuwenstein het vaarverbod uit in de officiële Keulse haven. Hij is niet de enige. Naast hem veel andere Nederlandse schepen, maar ook uit Duitsland, België en Frankrijk. Vanuit de stuurhut van zijn Philos kijkt hij uit over ruim 250 containers. "Autobanden, huisraad, lichte chemie", somt hij de inhoud op.

Ook Leeuwenstein doodt de tijd met het schoonmaken van de machinekamer en een lik verf hier en daar. Even op de koffie bij lotgenoten is er niet bij, want kades staan volledig onderwater. "We moeten met een reddingsbootje naar de wal als we naar de supermarkt willen", vertelt hij. "Alles staat onder."

'Bedrijfsrisico'

De Dordtenaar is op weg van Rotterdam naar Frankfurt, een rondje dat normaal een week duurt. Nu is hij pas op een kwart en is de week al bijna voorbij. Gelukkig voor hem verhuurt hij zijn 187-meter lange schip per dag, waardoor hijzelf geen financiële schade oploopt. "Mijn klanten betalen gewoon door."

Dat geldt niet voor Sander Vellinga uit Nieuwegein, die zijn Impresa nog geen vijfhonderd meter verderop heeft afgemeerd. Als particuliere ondernemer moet hij de extra kosten door vertraging zelf dragen. Hij spreekt van een bedrijfsrisico. "Het is nog maar de vraag of wij hoogwatergeld krijgen. Dit moet geen weken gaan duren."

Samen met zijn vrouw, zijn zoon en een matroos zijn ze onderweg naar Neuwied, net voor Koblenz, zo'n tachtig kilometer onder Keulen. Aan boord van zijn 110-meter lange schip liggen rollen staal van ArcelorMittal uit het Belgische Zelzate, bestemd voor de Duitse auto-industrie.

Genoeg afleiding

Vellinga heeft geen huis in Nederland, maar woont met zijn gezin het hele jaar door op zijn schip. Daardoor heeft hij genoeg afleiding, zegt hij. Normaal gesproken zou de schipper in deze situatie met collega's een Duits café induiken, maar vanwege corona zit dat er nu niet in. "Iedereen zit toch een beetje op z'n eigen eiland."

Ondanks dat veel Nederlandse schippers voorlopig geen kant op kunnen, spreekt Koninklijke Schuttevaer, de branchevereniging voor de binnenvaart, niet van een uitzonderlijke situatie. "Het is vervelend voor de individuele ondernemers", zegt beleidsmedewerker Marleen Buitendijk, "maar deze waterstanden in Duitsland komen iedere drie jaar wel een keer voor."

De financiële schade voor de sector als geheel valt dan ook wel mee. Volgens haar moeten ondernemers die in Duitsland varen, zeker in deze tijd van het jaar, de waterstanden goed in de gaten houden en eventuele schade incalculeren in hun prijzen.

Dat is precies wat Herman Bruins Slot en zijn vrouw hebben gedaan. Het schippersstel uit Terneuzen, dat met 1736 ton meeltarwe op weg is van Gent naar Germersheim, een stadje even voorbij Mannheim, had vooraf berekend dat de reis acht dagen zou duren, maar dat wordt nu het dubbele. "Zonde, want elke dag kost gewoon geld."

Thuisonderwijs

Sinds maandag ligt hun schip, de 86-meter lange Invictus, op een rustig stukje Rijn net voor Koblenz. Ze konden nog een stukje doorvaren, maar kozen voor een veilige plek waar ze makkelijk de kade zouden kunnen bereiken, vertelt Bruins Slot. "Wel zo fijn met een kind van zes en een tweeling van drie."

Ze beginnen de dag met een boottochtje naar de bakker, daarna volgt een paar uurtjes thuisonderwijs speciaal voor varende kinderen. Het Zeeuwse gezin krijgt wel een hoogwatergeldvergoeding van hun opdrachtgever, maar die is verre van kostendekkend. "Het is een doekje voor het bloeden."

Hoogwater in Nederland

In tegenstelling tot Duitsland kent Nederland geen stremmingen door hoogwater, omdat wij ons van oudsher beter beschermen. Maar dat betekent niet dat het hoge water in eigen land niet wordt gevoeld.

Op dit moment stroomt er bij Lobith, waar de Rijn Nederland binnenkomt en zich opsplitst in de Nederrijn en de Waal, 6400 kubieke meter water per seconde binnen, blijkt uit gegevens van Rijkswaterstaat. Dat zijn ruim twee olympische zwembaden. Per seconde. 

Voor zowel de Rijn en de Waal als de IJssel en de Maas geldt code geel. De rivieren zijn buiten hun oevers getreden en uiterwaarden zijn ondergelopen. Zelfs landwegen en fietspaden staan onder water. Verschillende natuurgebieden zijn gesloten om dieren meer ruimte te kunnen bieden.

Rijkswaterstaat is 'extra alert' en houdt de situatie 'nauwgezet' in de gaten. Eind deze week wordt bij Lobith een waterstand van 14,30 meter boven NAP verwacht. Dat is nog altijd ruim twee meter lager dan het record van 16,63 meter boven NAP in 1995 toen een kwart miljoen Nederlanders geëvacueerd moesten worden.