Twee miljard subsidie voor CO2-opslag vervuilers: zo werkt project Porthos
Het kabinet trekt twee miljard uit om zwaar vervuilende bedrijven te verleiden hun CO2-uitstoot op te laten slaan in de Noordzee in plaats van uit te stoten. Het project Porthos is een noodoplossing om de klimaatdoelen te halen, maar experts denken dat het voor de lange duur is. "Het voelt als vuil onder het tafelkleed schuiven."
Afgelopen weekend werd duidelijk dat het grootschalige CO2-opslagproject in de Noordzee een forse subsidie krijgt. In een leeg gasveld op 20 kilometer buiten de Zuid-Hollandse kust kan de CO2-uitstoot van chemiebedrijven uit de Rotterdamse haven straks opgeslagen gaan worden.
Subsidiepot van 2 miljard
Om dat voor de participerende bedrijven Air Liquide, Air Products, ExxonMobil en Shell als toekomstige gebruikers financieel interessant te maken is nu een flinke subsidie toegekend aan het project, Porthos genaamd. Afhankelijk van hoe hoog de prijs voor CO2-uitstoot is, kan de subsidie tot maximaal 2 miljard euro oplopen.
De overheid legt namelijk het verschil bij tussen wat het kost om de CO2 in he gasveld op te slaan en wat het zou kosten om er emissierechten voor te kopen. Opslaan is nu nog stukken duurder.
Daarmee is een van de grootste hobbels genomen om het project van de grond te krijgen. Het is nu wachten op een aantal vergunningen en als dat meezit kan er over twee jaar worden begonnen met de bouw van een pijpleiding van de Rotterdamse haven naar het gasveld.
Opslag 'tijdelijk' noodzakelijk
In het Klimaatakkoord wordt CO2-afvang en opslag (kortweg CCS, een afkorting van carbon capture and storage) als noodzakelijk gezien. Het is 'een techniek die tijdelijk noodzakelijk is om tijd te winnen voor de ontwikkeling van nieuwe betaalbare duurzame oplossingen'. Oftewel: als we straks geen fossiele brandstoffen meer nodig hebben, dan is deze CO2-opslag niet meer nodig.
Hoe 'tijdelijk' dat is, is echter volstrekt onduidelijk. Porthos richt zich op de industrie waarvoor voorlopig geen duurzame alternatieven zijn, zoals olieraffinaderijen en de chemiesector. En dat 'voorlopig' zou daarmee zomaar 'voor altijd' kunnen zijn. Milieuorganisaties hebben daarom kritiek op het feit dat het project zoveel subsidies krijgt. Het zou vervuilende bedrijven lui maken en ze niet aansporen sneller te vergroenen.
Het is nodig
Volgens professor Earl Goetheer, CCS-expert bij TNO en TU Delft is het opvangen en opslaan van CO2 een 'essentieel onderdeel' van alle plannen om de uitstoot van CO2 ook op de zeer lange termijn te reduceren.
Hij ziet het ook als een broodnodig project omdat we veel te veel CO2 blijven uitstoten en we dus iets moeten doen om het uit de atmosfeer te halen. "Een deel van de chemische industrie zal op termijn kunnen veranderen en hernieuwbare bronnen kunnen gaan gebruiken. Maar een deel zal altijd CO2 blijven produceren. De cementindustrie bijvoorbeeld." Het is volgends hem onmogelijk dat CO2-uitstoot vrij te doen.
Ook zet hij twijfels bij een volledige elektrificatie van de energievoorziening. "Het eerlijke verhaal is dat we niet genoeg groene stroom opwekken. Ook niet over vijftien jaar. Dus blijven we CO2 uitstoten of we vangen het en slaan het op", legt hij uit.
Geen alternatief
Volgens Goetheer blijven we doorgaan met CCS omdat andere technieken niet praktisch bruikbaar zijn op de korte tot middellange termijn voor een behoorlijk aantal industrietakken, bijvoorbeeld door een tekort aan duurzame energie.
"Bovendien gaat het noodzakelijk worden om zogenaamde negatieve CO2-emissies te hebben om de stijging van de temperatuur te beperken tot 1,5 graad. Negatieve emissies houdt in het afvangen van CO2 uit de lucht op een directe of indirecte manier en het vervolgens permanent op te slaan."
680 jaar
Volgens Catrinus Jepma van New Energy Coalition en emeritus hoogleraar Energie en Duurzaamheid van de Rijksuniversiteit Groningen is er ook volop ruimte om op zeer lange termijn door te blijven gaan met de opslag van CO2 in het lege gasveld. "De capaciteit van het totale Nederlandse deel van de Noordzee is 1700 megaton en het plan is nu om er 2,5 ton per jaar in op te slaan."
"De grootste CO2-uitstoters van Europa zitten hier in de buurt, in Noordwest Europa."
Op die manier kunnen we nog 680 jaar door. Maar een idee is ook om op termijn de CO2 uit Duitsland en België in het Porthosveld op te slaan. "De grootste CO2-uitstoters van Europa zitten hier in de buurt, in Noordwest Europa", legt Jepma uit. In dat geval is het gasveld sneller vol maar dan zou een ander leeg gasveld gebruikt kunnen worden voor CO2-oplslag.
Tafelkleed
Goetheer erkent dat CCS 'voelt als vuil onder het tafelkleed schuiven'. Toch is hij er blij mee dat het project levensvatbaar is geworden met de subsidie .
"Het is eigenlijk een circulair concept waarmee we snel grote klappen maken. Want aardgas wordt onttrokken vanuit de bodem en na gebruik wordt de CO2 weer terug gebracht. Er zijn niet zoveel maatregelen die genomen kunnen worden die met dit kostenplaatje zo'n grote hoeveelheid CO2-uitstoot verlagen."
Blijvertje
En Jepma denkt dat de economie er uiteindelijk voor zorgt dat fossiele energiebronnen toch grotendeels gaan verdwijnen.
"Maar dat kan zonder effectief internationaal beleid ook nog 40 of 50 jaar duren. En de chemische industrie heeft er altijd toch wat van nodig. Dus zullen we ook CO2 moeten blijven opvangen en opslaan", voorziet hij.