Gaan de sancties de oorlog tegen Rusland stoppen? Jullie kijkersvragen beantwoord

Van een ondernemer die graag hout wil blijven inkopen uit Belarus, tot een jongen van 12 die wilde weten hoe je een oorlog als deze kunt stoppen. De redactie kreeg veel vragen binnen. Een selectie.

Kunnen sancties een oorlog stoppen, en dus ook deze oorlog tegen Rusland?

"Nee. Daar hebben we geen enkel bewijs van dat dat kan en volgens mij is het ook nooit gebeurd", vertelt De Wijk in de uitzending. "Maar het gekke is dat de EU het wel als doel heeft geformuleerd; Europa wil met deze sancties ervoor zorgen dat Rusland zich terugtrekt." Maar dat zal door de sancties niet gebeuren, denkt de hoogleraar.

Niet omdat de sancties weinig voorstellen overigens. Zeker de sancties tegen banken komen hard aan. Net als die op computerchips. "Daardoor is het onmogelijk om geavanceerde wapens te maken. De productie van een groot vliegtuig kan niet voltooid worden. Die sanctie raakt de hele hightechindustrie van Rusland enorm."

De oorlogskas van de Russen wordt wel geraakt door de sancties, maar niet zo hard dat de Russische strijd op korte termijn gestaakt zal worden.

Is het stoppen van olie- en gasimport niet kortste weg naar het beëindigen van de oorlog?

De schade voor de Russische economie zou daarmee inderdaad flink toenemen, maar dan nog hebben de Russen genoeg reserves om oorlog te blijven voeren, stelt De Wijk. Bovendien verkoopt Rusland inmiddels al gas aan andere landen, zoals India en China. "Je moet je realiseren: deze sancties worden opgelegd door veertig landen. En honderdvijftig landen doen dat niet."

Daarnaast snijden we onszelf 'verschrikkelijk in de vingers' als we nu de gaskraan zouden dichtdraaien, ziet de hoogleraar. De inflatie is immers nu al torenhoog, met name door de hoge gasprijs. Als die prijs nog verder omhoog gaat 'moet ik nog zien hoe de Nederlandse bevolking daarop reageert', aldus De Wijk.

Zijn de sancties ook gekoppeld aan ultimatums?

Nee, en dat zou eigenlijk wel verstandig zijn, vindt De Wijk. "Er is heel veel onderzoek gedaan naar wanneer sancties werken. En een van de essentiële zaken is dat je ze inderdaad koppelt aan een ultimatum."

Zo zou je bijvoorbeeld een sanctiepakket kunnen koppelen aan een staakt het vuren. Als de Russen inderdaad stoppen met vechten, dan worden er sancties teruggetrokken.

Nu worden de sancties vooral ingezet als strafmaatregel, bijvoorbeeld voor de gruwelijkheden in de Oekraïense stad Boetsja, maar daarmee zorgen ze er dus niet voor dat het vechten stopt.

"Het zijn in mijn ogen ook geen sancties meer, maar economische oorlogsvoering. De Amerikanen willen gewoon het Russische financiële systeem kapot maken."

Raken de sancties Poetin eigenlijk wel?

Nee, persoonlijk heeft Poetin weinig last van deze sancties. Russische burgers daarentegen wel. De Wijk: "Als je de prognoses bekijkt gaat de Russische economie met 15 procent krimpen. Schappen beginnen leeg te raken, tot en met luiers aan toe, dus dat is echt een groot probleem." 

Ook het feit dat de roebel steeds minder waard wordt, doet enorm pijn in de Russische portemonnee.

Het Westen probeert Poetin wel te raken, door zijn kennissenkring – de oligarchen – op de sanctielijst te zetten. Maar helemaal verrast zullen die rijke Russen niet zijn door de strafmaatregelen. Sinds 2014 heeft de EU al sancties opgelegd, vanwege de annexatie van de Krim, waarna rijke Russen hun geld zijn gaan verplaatsen.

Kan het geld van de oligarchen straks gebruikt worden voor de wederopbouw van Oekraïne?

Op dit moment niet, vertelt sanctierechtadvocaat Yvo Amar. "De gedachte is niet dat het bezit van de oligarchen uiteindelijk kan worden geconfisqueerd. Je moet het uiteindelijk weer teruggeven, afhankelijk van wanneer de sanctie weer wordt opgeheven."

De Tweede Kamer laat wel onderzoeken of het toch niet mogelijk is om dat bezit te gebruiken voor de wederopbouw.

Daarnaast wordt nagedacht over de vraag of het geld van de Russische centrale bank, dat bevroren is door de Amerikaanse overheid, kan worden gebruikt voor de wederopbouw van Oekraïne. Maar de mogelijke gevolgen van zo'n stap zijn groot, denkt de Wijk. “Als je dat gaat doen, dan ondermijn je ook het vertrouwen in bijvoorbeeld de Verenigde Staten.”

Als sancties de oorlog niet gaan stoppen, wat dan wel?

"In theorie zou je een enorm leger kunnen sturen dat veel sterker is dan dat van Rusland, maar dat zijn we niet bereid om te doen, want dat gaat te veel levens kosten aan Westerse kant", zegt De Wijk. Bovendien wil het Westen geen kernoorlog riskeren.

Voorlopig wordt het dus voortmodderen, denkt de hoogleraar. De oplossing moet uiteindelijk worden gevonden aan de onderhandelingstafel tussen Zelenski en Poetin, maar dat kan nog best een tijd gaan duren.

Als Zelenski bijvoorbeeld de oostelijke Donbasregio niet op wil geven, iets dat de Russen graag willen, dan ontstaat er een 'bevroren conflict'. "Er is een patstelling, er gebeurt niks en af en toe laait het conflict weer op. Net als bij de Krim. Het kan wel twintig jaar duren", vertelt De Wijk.

Nederlandse ondernemers zijn dus voorlopig ook niet van de huidige sancties af, concludeert Amar. "Het blijft heel lastig om zaken te doen met Rusland."