ECB verhoogt rente flink om torenhoge inflatie te lijf te gaan

De rentetarieven zijn al jaren en jaren extreem laag. Dat betekent dat banken bijna gratis kortlopende leningen bij de ECB kunnen afsluiten. Voor geld dat zij niet direct kunnen uitlenen aan klanten en dus moesten stallen bij de ECB, moesten zij zelfs betalen. Dat rentetarief was zelfs negatief: -0,5 procent.

De ECB heeft nu besloten om de rentetarieven te verhogen met: 0,5 procentpunt. Dat is meer dan de 0,25 procentpunt die was aangekondigd. Om 14.45 uur licht ECB-voorzitter Christine Lagarde de historische rentestap toe in een persconferentie die live te volgen is via RTL Z.

Moet helpen tegen inflatie

De hoop is dat het verhogen van de rente ervoor zorgt dat de inflatie beteugeld wordt. Door het lenen van geld duurder te maken, zullen burgers en bedrijven minder gaan kopen, is de theorie. Als de vraag daalt, zullen de prijzen minder hard stijgen.

De rentestap van vandaag zal hoe dan ook niet genoeg zijn om een flinke deuk in de inflatie te slaan. Maar de ECB heeft al aangekondigd dat het de komende maanden de rente stapsgewijs verder zal verhogen.

Fijn voor spaarders

Het verhogen van de rente is voor spaarders in ieder geval goed nieuws. Dat komt omdat de ECB ook de zogenoemde depositorente verhoogt, dat is de rente die banken in normale tijden krijgen als ze geld bij de ECB stallen. Dat tarief staat al jaren op -0,5 procent, en dus moeten banken nu nog betalen om geld bij de ECB te stallen.

Die kosten rekenen banken door aan hun klanten, spaarders dus. Die krijgen ook al jaren geen rente op hun spaargeld en grote spaarders moeten rente betalen. Alle banken hebben inmiddels aangekondigd de negatieve rente af te schaffen als de ECB ook geen negatieve rente meer rekent.

Italië redden

Het verhogen van de rente is niet het enige dat de ECB vandaag doet. Ook kondigt de centrale bank van de landen die de euro hebben aan dat het een nieuw instrument heeft om grote versnippering tussen verschillende landen te beperken. 

De afgelopen maanden is de rente die landen moeten betalen als ze geld lenen bij investeerders namelijk enorm opgelopen. Maar de verschillen tussen landen zijn ook veel groter geworden.

Zo betaalt Duitsland, de grootste economie in de EU, nu 1,2 procent rente op langlopende staatsleningen, maar Italië al meer dan 3,5 procent. Dat betekent dat de financiële markten minder vertrouwen hebben dat als ze geld uitlenen aan Italië, zij dat geld ook weer terugzien. Hoe groter het risico, hoe hoger de rente.

Dat is een groot probleem voor zwakkere eurolanden met hoge schulden. Daardoor zijn ze steeds meer geld kwijt aan rente en stijgt de schuld alleen maar verder tot die – in het slechtste geval – niet meer te dragen is. De angst voor zo'n scenario drijft de rente alleen maar verder op.

Het is ook een groot probleem voor de ECB, want die kan eigenlijk geen beleid voeren dat voor alle landen goed is, als de verschillen tussen de landen te groot worden. Het nieuwe instrument om versnippering tegen te gaan, TPI genoemd, geeft de ECB de mogelijkheid om staatsobligaties op te kopen van landen die te maken hebben met sterk gestegen rentes.

Daar is wel een aantal voorwaarden aan verbonden. Zo moet een land zich houden aan de Europese begrotingsregels, een houdbare staatsschuld hebben en degelijk economisch beleid voeren. Het is voorlopig nog maar de vraag of Italië daaraan voldoet.

Opkopen of juist niet

Dat de rentes op staatsleningen zo zijn opgelopen, komt voor een groot deel omdat de ECB juist net is gestopt met het massaal opkopen van staatsobligaties. De ECB heeft de afgelopen jaren voor honderden miljarden aan schuldpapier opgekocht om de economie te stimuleren, met als gevolg dat de rentes op die schulden historisch laag waren.

Nu de opkoopprogramma's aan hun einde zijn, lopen die rentes op. Dat merken niet alleen overheden en bedrijven, maar ook gewone huishoudens. Zo is de hypotheekrente dit jaar al ruim verdrievoudigd, omdat die tarieven sterk verbonden zijn van de rente op staatsobligaties.