EU bereikt akkoord over noodplan gas: dit moet je weten
In Brussel is zojuist een akkoord bereikt over een noodplan om minder gas te gebruiken in de EU. Daarmee moet een catastrofe voorkomen worden als de winter koud wordt en de Russen de gaskraan dichtdraaien.
1. Is er een deal?
Ja, maar de lidstaten hebben het plan van de Europese Commissie flink afgezwakt. Het plan om álle lidstaten in noodgeval te verplichten tot 15 procent besparing, is fors aangepast. 26 van 27 EU-landen hebben voor het aangepaste voorstel gestemd. Alleen Hongarije stemde tegen.
2. Wat is er dan afgezwakt?
In het originele plan kon de Europese Commissie dus bepalen dat alle lidstaten verplicht zouden worden om gas te besparen. Die macht wilden veel landen, waaronder Nederland, niet in handen leggen van Commissie. In het aangepaste voorstel mogen de lidstaten stemmen over het instellen van de bindende besparingsverplichting als er een gastekort dreigt. Minstens 15 EU-landen moeten instemmen en die 15 landen moeten gezamenlijk minimaal 65 procent van de burgers vertegenwoordigen.
De hoop is trouwens dat het überhaupt niet tot een verplichting hoeft te komen, en dat de EU-landen op vrijwillige basis al 15 procent besparen.
3. Welke landen worden er uitgezonderd?
En een aantal lidstaten krijgt een uitzondering op de verplichte besparing. Met name landen als Spanje en Portugal gebruiken weinig Russisch gas en er lopen weinig gasleidingen naar de rest van Europa vanuit het Iberisch schiereiland, dus willen zij een uitzondering.
Ook landen als Cyprus, Ierland en Malta krijgen een uitzondering. De gasnetwerken van deze landen (alle drie eilanden) zijn helemaal niet aangesloten op de rest van het EU-netwerk. Als daar gas wordt bespaard, komt dat dus ook niet ten goede aan de rest van de EU, is het idee.
En er zijn nog wat uitzonderingsgronden verzonnen. Landen die zeer afhankelijk zijn van gas voor hun 'kritieke industrie' mogen ook een verzoek doen voor afgezwakte doelstellingen. Net als lidstaten die het afgelopen jaar juist veel meer (minimaal 8 procent) gas zijn gaan verbruiken. Ten slotte mogen lidstaten die hun gasopslagen propvol hebben zitten een verzoek doen om minder te hoeven besparen.
Eigenlijk heeft elk EU-land de energievoorziening op een andere manier geregeld, dus willen lidstaten ook graag specifieke uitzonderingen.
4. Hoe verliep de discussie?
Waar je in eurocrisis zag dat bijvoorbeeld Duitsland de zuidelijke landen verweet dat ze hun huiswerk niet hadden gedaan, waren de rollen nu even omgedraaid. Juist het zuiden maakte snedige opmerkingen richting het noorden en Duitsland.
Duitsland en andere lidstaten zijn veel te afhankelijk van Russisch gas en hadden dat eerder moeten afbouwen. Nu had Berlijn het huiswerk niet op orde. Noordelijke landen, zoals Duitsland, hebben het zuiden erop gewezen dat áls bijvoorbeeld de Duitse industrie moet afschakelen, de economische groei in Europa ook stagneert. Dat zou dan gevolgen hebben voor de héle Europese Unie.
5. Maar als een aantal landen maar vrijwillig hoeft te besparen, stelt het dan nog iets voor?
Uiteindelijk gaat elke lidstaat wel een besparingsplan bedenken, maar of er iets van terechtkomt, zal moeten blijken. Als veel landen een uitzondering krijgen en de besparing niet realiseren, dan blijft de gasprijs hoog en blijft de vrees dat Europa deze winter dan toch in de problemen komt bestaan.
In het allerdonkerste scenario zou de gaskraan uit Rusland al vanaf juli dichtgaan, dat is niet gebeurd. Er komt nog altijd Russisch gas, maar wel minder. Als deze winter alsnog de Russische gasleveranties stoppen, zal moeten blijken hoe solidair Europese landen met elkaar zijn.
6. Wat betekent dit voor Nederland?
Nederland haalt de afgelopen maanden de 15 procent besparing al makkelijk. Het gasverbruik is de afgelopen maanden al gedaald met zo'n 25 tot 33 procent. Dat komt onder meer door de warme winter en de extreem hoge gasprijs, waardoor besparen flink oplevert.
Met extra besparingscampagnes verwacht het kabinet ook een dergelijke besparing in de komende winter te realiseren. Maar ook Nederlandse burgers en Nederlandse bedrijven zullen last houden van de hoge energieprijzen. Over extra gaswinning in Groningen is niets afgesproken. De Commissie heeft dat niet genoemd in de plannen. Het kabinet heeft telkens gezegd: nee, tenzij bij uiterste nood in Duitsland.