Gebouwd met de gasmiljarden: rails en asfalt
De gaskraan in Groningen moet verder dicht, vanwege de aardbevingen in het gebied. In de provincie wordt al sinds 1960 gas opgepompt, wat in totaal zo'n 280 miljard euro in het laatje heeft gebracht voor de BV Nederland. Waar is dat geld naar toe gegaan?
De korte samenvatting:
Het is grotendeels onbekend waar het geld naartoe is gegaan, concludeerde de Algemene Rekenkamer in 2014 in een rapport over de besteding van de aardgasbaten. Die kon alleen achterhalen waar 26 miljard heen ging. Die miljarden werden tussen 1995 en 2010 in een daarvoor speciaal opgericht Fonds Economische Structuurversterking (FES) gestort.
De rest van het geld werd zonder specifiek doel gestort in de staatskas en viel op de begroting onder de zogenaamde 'algemene middelen', zeg maar de lopende rekening van de overheid.
Dit weten we wel:
In het fonds met als doel 'ondergronds vermogen bovengronds' in te zetten, werd een gedeelte van de aardgasmiljarden gebruikt om de 'economische structuur' te versterken. In totaal is 33 miljard in het fonds gestort, waarvan 26 miljard afkomstig van gasopbrengsten.
In 2014 is het fonds gestopt, de opbrengsten van gas (10 miljard in 2014 en 5 miljard in 2015) gaan sindsdien weer naar de algemene middelen, legt een woordvoerster van het ministerie van Economische Zaken uit. Ongeveer 80 procent van de 33 miljard is uitgegeven aan infrastructuurprojecten. De rest ging naar onder meer ruimtelijke inrichting, bodemsanering en natuur en milieu.
Betuwelijn en Hogesnelheidslijn
De meest in het oog springende projecten? De Betuwelijn en de Hogesnelheidslijn, waar 4,5 miljard naartoe ging uit het fonds. Dat bedrag was zeker niet genoeg om de kosten voor de projecten te dekken.
Het financiële fundament van de Hogesnelheidslijn is ook deels gelegd met de gasbaten. (Foto: ANP)
De aanleg van de Betuwelijn, die de Rotterdamse Haven met de Duitse grens verbindt, kostte in totaal 4,5 miljard. En de aanleg van de Hogesnelheidslijn van Amsterdam via Schiphol en Rotterdam naar België kostte de staat door allerlei tegenvallers uiteindelijk in totaal 11 miljard euro. In dat bedrag zitten ook de kosten van het falen van hogesnelheidstrein Fyra verwerkt.
Ook het snelwegnet rond Amsterdam, de verbinding Schiphol - Amsterdam - Almere om precies te zijn, is aangepakt met geld uit het FES, 4,5 miljard euro. (Foto: ANP)
Tjonge, is dat alles?
Uit het fonds ging ook 244 miljoen naar de verbouwing van HSL-stations in Rotterdam, Den Haag en Breda en de stations Utrecht, Arnhem en Amsterdam-Zuid, de zogeheten Nieuwe Sleutelprojecten, waar de staat in totaal 1 miljard voor uittrok.
Vanuit het Fonds Economische Structuurversterking ging ook geld naar het door het ministerie van Infrastructuur en Milieu beheerde Infrastructuurfonds: 17,8 miljard euro om precies te zijn. Daaruit werd onder andere beter openbaar vervoer in Amsterdam betaald. Er ging 816 miljoen gulden (bijna 370 miljoen euro) naar de aanleg van de Noord-Zuidlijn en 275 miljoen gulden (bijna 125 miljoen euro) naar een tramverbinding met de wijk IJburg.
Knelpunten aangepakt
Uit het Infrastructuurfonds ging ook 750 miljoen gulden (337,5 miljoen euro) naar snelweg A16.
Ook ging er via het Infrastructuurfonds vanuit het FES bijna 450 miljoen naar het verbeteren van de infrastructuur in de Randstad. Tussen 2000 en 2015 werden knelpunten op de weg en in het openbaar vervoer zoals de verbreding van de A2 tussen Amsterdam en Utrecht en de OV-terminal op Utrecht Centraal aangepakt.
In perspectief: erg belangrijk
Om het belang van de gasbaten nog even in perspectief te plaatsen: in het begin van de jaren '80 waren de aardgasbaten goed voor bijna twintig procent van al het geld dat de overheid binnenkreeg.
Inmiddels is dat percentage door de gestegen belastingen minder dan 10 procent. Dat komt ook doordat de gaswinning is teruggeschroefd vanwege het toegenomen aantal aardbevingen in de regio. Minister Kamp volgt het advies van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) om 10 procent minder gas naar boven te halen om het aantal aardbevingen te verminderen.