Banken kunnen antiwitwas-teugels straks iets laten vieren

Wat is er aan de hand in bankenland?

Banken kregen de afgelopen jaren flink op hun lazer, omdat zij volgens de toezichthouders te weinig deden om criminele en terroristische geldstromen te voorkomen. Zo bleken zij vaak veel te weinig te weten over de klanten waarmee zij zaken deden. ING en ABN Amro kregen fikse boetes aan de broek, tegen Rabobank loopt nog een strafrechtelijk onderzoek. De banken namen sindsdien tienduizenden mensen aan om hun zaakjes op orde te brengen.

Probleem opgelost, toch?

Nee, want achter de schermen klaagden de banken steen en been over het rigide beleid van toezichthouders als De Nederlandsche Bank (DNB). Naar hun zeggen zouden zij veel te veel controles van klanten moeten uitvoeren, die lang niet altijd zinvol zijn maar wel een hoop energie en geld kosten. De regels zouden een kostbaar en knellend keurslijf zijn, dat bovendien vaak niet eens effectief is.

Dat kan beter?

Langzaam lijken de banken en toezichthouder DNB toch wat nader tot elkaar te komen. Vanochtend presenteerde de Nederlandse Vereniging van Banken (NVB) met instemming van DNB nieuwe richtlijnen om te komen tot een meer 'risicogebaseerd klantenonderzoek' om witwassen te voorkomen.

Wat betekent dat?

Dat betekent volgens de banken dat zij hun tijd, geld en energie kunnen steken in de klanten met een hoog risico, en niet meer jan-en-alleman hoeven lastig te vallen met onnodige vragen. "Bonafide klanten kunnen straks eenvoudiger een bankrekening openen en zullen minder lastige vragen van hun bank krijgen", aldus NBV. "Tegelijk blijven banken het criminelen moeilijk maken om het financiële systeem te misbruiken."

Concrete voorbeelden?

De bankenclub ontwikkelde voorlopig richtlijnen voor vijf deelgebieden van het toezicht. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om transacties met landen die de Europese Unie beschouwt als landen met een hoog risico. Als je als bonafide klant bijvoorbeeld gewoon op vakantie gaat naar een land als Jordanië of de Filipijnen en je doet daar geen gekke uitgaven, hoeven de banken daarover geen vragen meer te stellen, zei Helène Erftemeijer van de NVB in de uitzending van RTL Z.

Ook hoeven banken in situaties met een neutraal of laag risico niet meer superstrenge eisen te stellen aan de identificatie van een uiteindelijk belanghebbende van een onderneming. "Op dit moment moet een ondernemer zich nog inschrijven in het zogenoemde UBO-register, en moeten banken daarover ook alle documentatie opvragen. In de toekomst is het genoeg als banken gewoon het register raadplegen en de klant dat bevestigt. Dat voorkomt een hele papierwinkel", aldus Erftemeijer.

Zij zegt niet bang te zijn dat het bij versoepelde regels opnieuw fout gaat met het toezicht op witwassen. "Banken hebben daarin inmiddels veel geïnvesteerd. Door niet meer te doen wat niet nodig is, kunnen zij zich beter richten op de echte risico's."

Wat vindt toezichthouder DNB hiervan?

DNB zegt achter de nieuwe richtlijnen van de bankenvereniging te staan. Later dit jaar komt de bankentoezichthouder zelf met een nieuwe leidraad, waarin de werkwijze wordt vastgelegd.

"De NVB is heel initiatiefrijk en dat verwelkomen wij", zegt DNB-woordvoerder Tobias Oudejans. "Maar later dit jaar komen wij met nieuwe beleidsregels, waarvoor wij ook de marktpartijen als banken en verzekeraars zullen consulteren. Het is dus niet zo dat met de vandaag gepresenteerde richtlijnen de nieuwe regels zijn vastgelegd. Dat doen wij."

Staan alle neuzen nu in dezelfde richting?

Nog niet helemaal. De vandaag verschenen handreiking van NVB betreft namelijk nog slechts vijf knelpunten in het toezicht, waarover het snelste overeenkomst kon worden bereikt. Er moeten er nog twaalf volgen. En die zijn lastiger.

Meer dan een vijfde van het bankpersoneel houdt zich inmiddels bezig met het signaleren van witwaspraktijken: