Gaat de rente ooit weer stijgen? 'In de buurt van het keerpunt'

De rente in Nederland is nu bijzonder laag, op een spaarrekening krijg je nauwelijks nog rente en het rendement op een Nederlandse tienjaars staatslening is circa min 0,54 procent.

Al drie decennia daalt de rente, zo lag het rendement op Nederlandse staatsobligaties met een looptijd van tien jaar eind 1990 nog boven de 9 procent. En begin jaren tachtig was dat zelfs nóg hoger. Zo werd in 1981 een tienjaars staatslening uitgegeven waarop je 12,75 procent rente kreeg.

'Keerpunt'

Nu is dat laatste wel heel hoog, maar wat moet er gebeuren om de rente weer te laten stijgen ten opzichte van het huidige lage niveau?

We zouden wel eens in de buurt van het keerpunt kunnen zitten, zegt RTL Z-beurscommentator Hans de Geus. "Niet per se vandaag, maar misschien wel in de komende maanden". Er zijn volgens hem vier factoren die daaraan kunnen bijdragen, die allemaal min of meer te maken hebben met inflatie.

1. Handelsoorlog

Zo drijven de handelstarieven die onder meer de VS en China aan elkaar opleggen prijzen op, aldus De Geus. Een product wordt door import- of exportheffingen immers duurder.

2. De-globalisering

Verder zie je na decennia van globalisering nu juist een tegengestelde beweging, zegt hij. Fabrieken gingen de laatste jaren in toenemende mate voor de wereldmarkt produceren. Zo exporteert bijvoorbeeld het Duitse BMW auto's van de VS naar China.

Maar door de handelsperikelen gaan bedrijven er juist weer toe over om producten voor de Aziatische markt in Azië te maken en voor de Amerikaanse markt in de VS. Dat betekent dat er meer, maar kleinere, fabrieken komen, die zijn minder efficiënt, waardoor de kostprijs stijgt. Inflatie dus, aldus De Geus.

3. Fiscale stimulering

Als de inflatie boven een bepaald niveau dreigt te komen, dan zullen centrale banken de rente verhogen, om die inflatie in te dammen.

Nu is de inflatie juist nog te laag. Centrale banken, zoals de ECB (in de eurozone) en de Fed (in de VS), slagen er niet in de inflatie naar hun doel van beneden, maar dicht bij de 2 procent te krijgen, aldus De Geus.

ECB-topman Mario Draghi vraagt overheden al tien jaar om hem te helpen de inflatie aan te zwengelen, door meer te gaan uitgeven. Nu lijkt het eindelijk zover te komen. Zowel Duitsland als Nederland willen meer geld uitgeven, terwijl een land als Italië ook  meer wil besteden om de economie te hulp te schieten.

Maar die extra uitgaven zullen ook de inflatie opstuwen, zegt De Geus.

4. Ontsparen na 2020

Verder denkt hij dat vanwege de vergrijzing pensioenfondsen vanaf volgend jaar meer zullen gaan uitkeren dan ze aan premies binnenkrijgen en dus 'ontsparen'. Dat betekent dat pensioenfondsen gaan interen op hun vermogen.

Pensioenfondsen hebben honderden miljarden euro's belegd voor hun deelnemers, onder meer in obligaties. Als zij die obligaties gaan verkopen, dan zal daardoor de rente wat kunnen stijgen, denkt De Geus.

Bert Colijn, senior eurozone-econoom bij ING Bank, verwacht iets soortgelijks, maar denkt dat het wat langer duurt voordat pensioenfondsen per saldo verkopen.

Inhaalinflatie

Maar als de handelsoorlog verder oploopt, dan zal dat uiteindelijk kunnen doorwerken in hogere kosten voor bedrijven, denkt Colijn. Hij vreest echter dat de handelsoorlog vóór die tijd al tot een recessie heeft geleid, waardoor bedrijven het niet aandurven om hogere prijzen door te berekenen aan klanten.

Andersom kan echter, wanneer een escalatie uitblijft, het vertrouwen bij bedrijven juist toenemen, waardoor zij het wél aandurven de loonstijging van de laatste tijd door te berekenen en hun prijzen te verhogen, denkt Colijn. Mochten overheden ook nog de economie stimuleren, dan zal dat voor een extra effect kunnen zorgen, zegt hij.

Zolang de onzekerheid over de handelsoorlog aanhoudt zal de inflatie echter onder druk blijven, denkt Colijn.

Kredietwaardigheid

Maar door economische onzekerheid kan de marktrente stijgen, deze hangt namelijk mede af van het vertrouwen of geldleners wel aan hun verplichtingen kunnen voldoen, zegt Jim Tehupuring van ProBeleggen.

Wanneer door de slechtere economie het aantal faillissementen van bedrijven stijgt, dan zullen geldgevers een hogere rente vragen, aldus Tehupuring. Zij willen immers een compensatie omdat zij bang zijn dat zij hun geld niet of maar deels terugkrijgen.

En op het moment dat de kans toeneemt dat overheden niet meer hun rente en aflossingen kunnen betalen, dan zal hun kredietwaardigheid dalen, waardoor ook zij met een hogere rente krijgen te maken, zegt hij.

Voor de Nederlandse overheid zal het wat dat laatste aangaat niet zo'n vaart lopen, denkt Tehupuring. Nederland heeft een begrotingsoverschot en de staatsschuld is minder dan de 60 procent van het bbp, die het verdrag van Maastricht als maximum voorschrijft. Maar voor bedrijven kan grotere onzekerheid wel degelijk tot een hogere rente leiden, denkt hij.