Nieuw boek over 'staatsbank' ABN Amro is waardige opvolger van De Prooi
Vandaag, een dag voor het officiële afscheid van Kees van Dijkhuizen als topman van ABN Amro, verschijnt het boek De Staatsbank. Het biedt een fascinerende inkijk in het moeizame reilen en zeilen bij ABN Amro sinds de nationalisatie in 2008.
Voor De Staatsbank voerden FD-journalisten Pieter Couwenbergh en Ivo Bökkerink ruim honderd gesprekken met betrokkenen. Het meeste nieuws dat daaruit voortkwam, verscheen de afgelopen jaren uiteraard al in hun eigen krant.
Machtsstrijd
Hoogtepunt, of vanuit het perspectief van ABN Amro een dieptepunt, was de aanhoudende machtsstrijd tussen president-commissaris Olga Zoutendijk en het bestuur van de bank, dat in haar ogen zat te slapen.
Het gesteggel leidde in 2017 tot het voortijdige vertrek van topman Gerrit Zalm, een crisis bij de zoektocht naar een opvolger, en in 2018 tot het gedwongen afscheid van Zoutendijk. En uiteindelijk tot onderzoeken door gealarmeerde toezichthouders DNB, ECB en de AFM naar de ruziecultuur bij de bank.
Smakelijke details
Die ontwikkelingen zijn dus eerder opgetekend in het FD, maar in boekvorm krijgen Couwenbergh en Bökkerink het verhaal nog beter op papier. De volle context en meer smakelijke details maken inzichtelijk dat het leiden van een bank mensenwerk is, en dat mensen feilbaar zijn.
Ook levert het boek nieuwe inzichten op, zoals de constatering dat commissarissen de bestuurders al in 2015 en 2016 waarschuwden voor de problemen met de naleving van de anti-witwasregels. Pikant, want sinds afgelopen zomer onderzoekt het Openbaar Ministerie of de bank daarbij steken liet vallen.
Uit een eerdere affaire bij ING bleek dat het OM moeilijk kan hardmaken dat betrokken bestuurders bewust misstanden in stand hielden. Het in de wind slaan van waarschuwingen kan daarop wijzen, en zou voor Zalm en zijn team dus mogelijk consequenties kunnen hebben.
Waardige opvolger
In zo'n 350 pagina's schetsen de auteurs vaardig de geschiedenis van ABN Amro van de laatste twaalf jaar. Die begint in 2008, op het moment dat de ooit zo trotse mondiale speler met destijds ruim 100.000 werknemers en kantoren in alle uithoeken van de wereld na de overname door drie concurrenten aan flarden werd getrokken.
Niet veel later moest de overheid met (uiteindelijk) 21 miljard euro aan belastinggeld de Nederlandse flarden van zowel jager Fortis als prooi ABN Amro nationaliseren, om te voorkomen dat ze door het putje gingen.
De aanloop daartoe werd ooit beschreven door journalist Jeroen Smit in zijn megasuccesvolle De Prooi. Hoewel De Staatsbank misschien iets minder de psychologie van de hoofdrolspelers duidt en het tragische einde van De Prooi mist, is dit boek toch zeker een waardige opvolger.
Spruitjesbank
Voor de oppervlakkige beschouwer lijkt ABN Amro nog steeds de trotse bank van voorheen, gehuisvest in de vertrouwde kantoorkolos op de Zuidas. Couwenbergh en Bökkerink maken echter duidelijk dat daar weinig meer van over is. In plaats daarvan staan er twee halve, met veel kunst- en vliegwerk aan elkaar geplakte, 'spruitjesbanken'.
Wel blijkt uit het boek dat er sinds de nationalisatie vorderingen zijn gemaakt. Onder Zalm zijn de Nederlandse brokstukken van Fortis en ABN Amro aaneengesmeed, en kreeg de bank eind 2015 weer een beursnotering.
Onder zijn opvolger Van Dijkhuizen lijken uiteindelijk de vele interne spanningen tussen toezichthouders, bestuur, het hogere management en het personeel afgenomen. En door aanhoudende saneringen is het aantal werknemers teruggebracht tot 18.000 (fte).
Niet overtuigend
Ook de vaak verlammende relatie - bonusdiscussies! - met de Staat, die nog steeds ruim de helft van de aandelen in ABN Amro bezit, lijkt iets genormaliseerd. Maar het resultaat is nog steeds niet erg overtuigend.
Nog steeds maakt de bank teveel kosten, komt de (op DSM en Unilever geïnspireerde) 'duurzame' identiteit te weinig uit de verf, en hangt het eerder genoemde witwasonderzoek met mogelijk forse boetes als een zwaard van Damocles boven de bank.
Klus niet geklaard
Dat wordt ook weerspiegeld in de koers van het aandeel. De huidige waarde van zo'n 7 euro is natuurlijk grotendeels te wijten aan de corona-crisis. Maar eind februari, dus pre-corona, koerste ABN Amro na teleurstellende jaarcijfers rond de 15 euro. Dat was bijna 3 euro onder het niveau waarop de bank eind 2015 naar de beurs ging.
Dat duidt erop dat de auteurs terecht afsluiten met de constatering dat de klus bij De Staatsbank twaalf jaar na de privatisering nog steeds niet is geklaard.
Ivo Bökkerink en Pieter Couwenbergh, De Staatsbank. ABN Amro klem tussen ambtenaren en bankiers (Uitgeverij Prometheus) Euro 24,99