Speculeren à la GameStop, kan dat ook in Nederland?

Hoe werkt dit spelletje op de beurs ook alweer?

De zilverprijs steeg in een paar dagen tijd met tot het hoogste punt in 8 jaar en de koers van de noodlijdende winkelketen van computerspelletjes GameStop ging 18 keer over de kop. Dat kwam doordat speculanten met zijn allen op die beleggingen doken. Sommigen verdienden naar eigen zeggen een vermogen.

Speculanten krijgen dat voor elkaar door in de gaten te houden van welke bedrijven grote beleggers aandelen hebben verkocht die ze niet in bezit hebben. Short gaan, heet dat in jargon. Die grote beleggers doen dat, omdat ze denken dat de koers gaat dalen. Als je aandelen nu verkoopt en later tegen een lagere prijs terugkoopt, dan maak je een mooie winst.

Kleine beleggers, of speculanten, gooien echter roet in het eten, door elkaar via fora op te jutten en juist die aandelen of zogenoemde callopties daarop te kopen. Daardoor stijgt de koers in plaats van dat deze daalt. Dat is dus een probleem voor de grote beleggers.

Ze moeten immers op een gegeven moment die aandelen toch kopen, om ze volgens afspraak te kunnen leveren aan een andere partij. Maar in plaats van dat ze dat tegen een lagere koers kunnen doen, moet dat tegen een hogere prijs. Daardoor stijgt de beurskoers nog verder. Dat alles is fijn voor speculanten, maar de grote beleggers lijden pijn.

Short gaan?

Short gaan is een manier voor beurshandelaren om geld te verdienen aan dalende beurskoersen. Dat werkt als volgt:

Een belegger leent aandelen bij een andere partij, en belooft op een moment in de toekomst weer evenveel aandelen terug te geven. Vervolgens verkoopt hij de aandelen direct.

Als de koers in de tussentijd daalt, kan de belegger de aandelen voor een lagere prijs terugkopen en weer aan de eigenaar teruggeven. Het verschil in prijs stopt hij in eigen zak.

Een andere manier is om naked short te gaan. In dat geval leent de speculant niet eens eerst de aandelen, maar verkoopt ze wel alvast aan een koper, zonder dat hij de stukken in handen heeft. Als de koers daalt is hij spekkoper, want dan koopt hij de aandelen voor een lagere prijs als wat de koper ervoor geeft. Maar als de koers stijgt zit de speculant met de gebakken peren.

Kan dat ook in Nederland?

Wat op Wall Street kan, kan ook op de Amsterdamse beurs, zou je zeggen. Maar dat ligt toch wat anders. "De shortposities van Nederlandse aandelen zijn een stuk lager dan die in de VS", legt RTL Z-beurscommentator Durk Veenstra uit.

Nu is de shortpositie in Wereldhave ruim 10 procent. "Voor Nederlandse begrippen is dat hoog, maar bij GameStop was dat op een gegeven moment ruim 100 procent. Dat maakt het veel makkelijker voor speculanten om te proberen om de koers juist omhoog te duwen."

Immers: als heel erg veel beleggers een probleem hebben als de koers stijgt, zullen zij massaal de aandelen kopen als de prijs omhoog gaat, om zo hun verlies te beperken. De tragiek daarvan is dat daardoor (heel veel vraag, weinig aanbod) juist de prijs omhoog spuit. En daarmee zijn de short-sellers hun eigen grootste vijand op dat moment.

"Ook zonder dat er shortposities zijn kunnen speculanten de koers met elkaar laten stijgen, vooral bij kleine bedrijven", Errol Keyner, adjunct-directeur van de VEB (Vereniging van Effectenbezitters).

"Je hebt dan echter niet het zichzelf versterkende effect dat je wel hebt als beleggers die short zitten de koers steeds verder zien oplopen en daarmee hun verliezen ook. Als ze kopen om hun verliezen af te kappen, stuwen zij de koers extra op", aldus Keyner.

"Daarnaast zijn er in een groot land als de VS meer beleggers dan in Nederland, ook omdat Amerikanen meer beleggen. Ook heb je in de VS meer beursfondsen, waardoor er meer kans is dat er in één van hen een flinke shortpositie is", gaat Keyner verder.

"Vergeet ook niet dat je in de VS via bijvoorbeeld Robin Hood, in tegenstelling tot in Nederland, kunt beleggen zonder transactiekosten. Als beleggers gratis kunnen handelen, dan zullen ze dat ook eerder doen", aldus Keyner. 

In welke Nederlandse bedrijven zijn de grootste shortposities?

Volgens de AFM (Autoriteit Financiële Markten) is Wereldhave het bedrijf waar de meeste shortposities in zijn. Oftewel: zo'n 10 procent van de uitstaande aandelen is verkocht door beleggers die de stukken nog niet hebben. Bij Just Eat Takeaway.com is dat circa 9 procent en bij chipmachinemaker Besi rond de 8 procent.

Mag dit?

Of het ook mag wat er is gebeurd met onder meer GameStop en de zilverprijs, daar verschillen de meningen over, aldus Keyner. "Je mag in ieder geval niet samenspannen om de koers op te jagen, je mag wel elkaar informeren dat je een bepaald fonds een mooi bedrijf vindt en dat je best een positie zou willen hebben."

"Het manipuleren van de markten is verboden, voor grote en voor kleine beleggers. Het is riskant om op internetfora samen te werken om de koers van een aandeel te beïnvloeden", zegt de AFM in een reactie.

Is het slim om mee te doen?

"Er zullen zeker een paar particuliere beleggers zijn die hier heel goed uitkomen, maar je moet dan net degene zijn die tegen een hogere koers kan verkopen, zegt Keyner. Hij denkt dat als de koers flink is opgelopen er altijd beleggers zijn die het zekere voor het onzekere nemen en hun winst willen incasseren. 

"Als de koers in een paar werkdagen met 50 procent stijgt, reken maar dat je die winst in een paar uur weer kwijt kunt zijn als meer beleggers willen verkopen", waarschuwt hij. Daarbij speelt ook mee dat het bij bijvoorbeeld GameStop om een relatief klein bedrijf ging, met dus relatief weinig aandelen.

"Het kan leiden tot grote verliezen voor de beleggers die daaraan meedoen. Korte termijn hoge rendementen gaan altijd gepaard met een grote kans op verlies", voegt de AFM hieraan toe.

"Vergeet niet dat de echte reden dat bijvoorbeeld GameStop omlaag gaat is dat de huidige koers niet de fundamentele waarde van het bedrijf weergeeft. Het is een kansloze onderneming, misschien dat de nieuwe topman voor nieuw elan kan zorgen, maar het bedrijf is niet ineens 20 miljard dollar waard", besluit Keyner. "Voor de meeste mensen gaat dit in tranen eindigen", zei Corné van Zeijl, analist en strateeg bij Actiam, dan ook al over GameStop.