Duurzame cacao-industrie nog ver weg: 'Zelfs wetgeving werkt tegen'

Je kunt geen snoepwinkel of supermarkt meer inlopen of je struikelt over de keurmerken. Vrijwel altijd draait het daarbij om duurzaamheid van de productie. Op de wikkels van chocoladerepen komt je stempels tegen van UTZ Certified, Fair Trade, Rainforest Alliance, The Cocoa Plan, Slaafvrij en meer.

Allemaal vrijwillige initiatieven waar grote en kleine chocolademakers trots mee weglopen. De effectiviteit ervan is volgens critici echter minimaal.

In de CacaoBarometer 2018, opgesteld door Voice Network in samenwerking met NGO’s zoals Solidaridad, Hivos en Oxfam Novib wordt namelijk de conclusie getrokken dat de problemen als armoede, ontbossing en kinderarbeid in de cacaoproductie de laatste jaren alleen maar zijn toegenomen. "Breed gedragen inspanningen om de levenssituatie en het milieu te verbeteren hebben nauwelijks effect."

Cacaoprijs in de lift

Zo'n driekwart van de wereldwijde cacaoproductie vindt plaats in Ivoorkust en Ghana. Daar zijn bovenstaande problemen het grootst. Volgens de Barometer daalde het inkomen van cacaoboeren er vorig jaar met 36 procent vanwege gedaalde cacaoprijzen op de wereldmarkt.

Dit jaar zit die cacaoprijs weer in de lift. Ook voor de komende maanden wordt een stijging verwacht. Maar daar profiteren boeren volgens Fountain niet van. "Als de prijs omlaag gaat, voelt de boer het meteen. Als die omhoog gaat, voelt hij het niet."   

'Boeren hebben pech'

Op dit moment ligt de cacaoprijs op iets minder dan 2300 dollar per ton. Twee jaar geleden was dat 3000 dollar, het jaar daarop kelderde de prijs naar 1300 dollar en dit jaar is de cacaoprijs dus weer omhoog gegaan. 

Fountain: "Het is historisch gezien altijd een te lage prijs, want er heerst armoede onder de boeren. De gemiddelde prijs daalde de laatste zeventig jaar, ook los van de inflatie. Terwijl de prijzen voor de rest van de waardeketen (verwerkers, transport opslag, chocolade-industrie) oké zijn, geldt dat niet voor de boeren."  

Piramidesysteem en kartelwetgeving

Dat komt omdat de markt aan het begin van de keten oneerlijk werkt. Fountain zegt dat de wereldwijde organisatie van de cacaomarkt helemaal fout in elkaar zit. "Het is een piramidesysteem waarbij de miljoenen kleine boeren de sjaak zijn."

En een klein aantal enorme cacaobedrijven (Cargill, Mondolez, Mars, Callebaut, Nestlé en nog wat anderen) vaart er wel bij. Volgens Fountain draagt gek genoeg zelfs de wetgeving er aan bij dat boeren altijd te weinig voor hun bonen krijgen. 

Om wat preciezer worden daarin: het gaat volgens Fountain fout vanwege de kartelwetgeving. "Die zit duurzaamheid in de weg. Die kartelwetgeving werkt namelijk twee kanten op. Aan de ene kant is het goed want bedrijven mogen geen prijsafspraken maken en zo de prijs van chocolade voor consumenten opdrijven. Maar ze mogen ook geen prijsafspraken maken voor de inkoop van cacao. En dat is iets wat juist nodig is."  

Pure anarchie

In de cacaomarkt heerst ondanks alle mooie initiatieven volgens Fountain 'pure anarchie', waarbij de sterkste partijen glorieus overwinnen. Toch ziet hij ook dat die grote winstgevende bedrijven het anders willen, maar niet goed weten hoe.

"Ze staan echt open voor verbetering. Grote multinationals geven zelfs toe dat ze het niet zelf kunnen veranderen en smeken nu de wetgevers om keiharde verplichtingen. Voor iedereen."

Volgens Fountain er een wettelijke ondergrens komen voor de arbeidsomstandigheden en leefsituatie voor boeren. Daarnaast moet er moet een eerlijke cacaoprijs worden vastgesteld. "Die ligt sowieso boven de 3000 dollar wat het record was van de laatste jaren. Maar hoe hoog precies weet ik ook niet.'  

Niet meer te genieten?

Angst dat chocolade onbetaalbaar wordt is onterecht. De meeste chocolade bestaat slechts voor 20 tot 30 procent uit cacao. Alleen de heel pure repen zouden wel eens in prijs kunnen stijgen. 

Prijsstijgingen zijn altijd beter dan wat ons anders te wachten staat. In West-Afrika en Indonesië wordt cacao gezien als een 'arme boertjes-gewas'. Boeren willen het liefst dat hun kinderen naar school gaan en een ander vak of gewas kiezen. In Indonesië gebeurt dan ook. 

Fountain: "Het systeem veranderen duurt heel lang, maar het moet lukken. Als het niet lukt om de cacao-industrie te veranderen dan lukt het nooit in sectoren met nog grotere problemen zoals koffie, suiker en palmolie."

RTL Z Sustainable Trade Week

Hoe verantwoord is jouw koffie, chocolade en kleding? Krijgen boeren wel voldoende betaald en wordt er rekening gehouden met het milieu? RTL Z besteedt deze hele week aandacht aan duurzame handel, in samenwerking met IDH, The Sustainable Trade Initiative. Donderdag 15 november zenden we live uit vanaf het IDH Congres.