Tekort aan technisch personeel: ‘We hebben bedrijven hard nodig om koploper te blijven’

Thea Koster is sinds mei 2019 voorzitter van het Techniekpact, een initiatief dat in 2013 is opgezet om het tekort aan technisch personeel terug te dringen. Een grote uitdaging, want technisch geschoolden worden steeds schaarser. Van lassers en bouwmonteurs tot architecten en elektriciens: in veel vakgebieden ontstaan steeds grotere tekorten aan goed opgeleid personeel.

Thea Koster: “Ieder jaar weer zijn er duizenden extra technici nodig. Het gat in de arbeidsmarkt is groot: er zijn meer dan 70.000 vacatures voor technische beroepen en 15.000 vacatures voor ICT-beroepen. Nederland zit nog steeds in de frontlinie als het gaat om innovatiekracht en technisch opgeleiden, en daar willen we heel graag blijven. Maar dan zullen er veel meer mensen moeten worden opgeleid en omgeschoold. Om deze tekorten op te lossen, moet ook de aansluiting tussen de opleidingen en de arbeidsmarkt worden verbeterd. Om dit voor elkaar te krijgen en op hoog internationaal niveau een belangrijke speler te blijven, is de hulp van drie partijen hard nodig: de overheid, het onderwijs én werkgevers.” 

Flexibiliteit 

Omdat de behoeften van ondernemers per regio en sector kunnen verschillen, is er geen centrale landelijke strategie. “Máár,” zegt Thea Koster, “We kunnen wél zien welke experimenten die sinds 2013 worden georganiseerd, aanslaan en welke niet. Ook kunnen we zien welk effect het toevoegen van wetenschap en technologie op bijvoorbeeld de basisschool heeft op de latere studiekeuze van jongeren.” Omdat de technologische ontwikkelingen zo snel gaan, ligt de focus bij de technische opleidingen voor een groot deel op flexibiliteit. “Beroepen zullen blijven veranderen. Zolang studenten de technische basis-skills in huis hebben en flexibel zijn, zullen ze in staat zijn om continu met die veranderingen mee te bewegen.” 

Daarnaast is er dringend behoefte aan genoeg opleidingsmogelijkheden voor zij-instromers. Bedrijven kunnen gebruikmaken van diverse fondsen die daarvoor beschikbaar zijn. Zoals de MKB!dee-regeling, waarvoor je in aanmerking kunt komen als je meer wilt doen aan omscholing of de ontwikkeling van je medewerkers. Er zijn inmiddels veel mkb’ers die van de verschillende regelingen gebruikmaken. Hiernaast zijn er veel mogelijkheden om mee te doen met bestaande initiatieven, overal in het land. Via Katapult bijvoorbeeld, een groeiend netwerk van ruim 300 samenwerkingsverbanden tussen onderwijs en bedrijfsleven. 

Investeren in personeel

Veel meer goed technisch opgeleid personeel vraagt niet alleen een flexibele houding van studenten, maar ook van bedrijven. Thea Koster: “De vraag vanuit het bedrijfsleven is heel duidelijk: ‘Help! We hebben mensen op technisch vlak tekort!’ Daarvoor is het Techniekpact opgericht, en we doen hard ons best jongeren te verleiden de technische route te kiezen. Maar het is ook belangrijk dat het bedrijfsleven blijft investeren in het up-to-date houden van het onderwijs. Er zijn veel klachten dat het onderwijs niet aansluit op de arbeidsmarkt. Als bedrijf kun je daar invloed op hebben. Veel opleidingen worden gemaakt in samenwerking met het bedrijfsleven. Ondernemers kunnen helpen door input te leveren voor die opleidingen, door te zeggen waaraan zij behoefte hebben. Als het economisch goed gaat, is er vaak geen tijd om mensen bij te scholen en als het economisch slecht gaat, is er geen geld om mensen te scholen. Jammer, want dat zorgt ervoor dat personeel minder breed inzetbaar is en je inboet op je innovatiekracht. Personeel is je kapitaal, daarin moet je blijven investeren.”

Wat als bedrijven ideeën hebben of input willen leveren om de kwaliteit van opleidingen te verbeteren? Waar kunnen ze dan terecht? Thea Koster: Natuurlijk direct bij de onderwijsinstellingen in de buurt, of via de website van het Techniekpact, daarop staan ook contactgegevens. Via het Platform Talent voor Technologie die het Techniekpact ondersteunt, wordt op allerlei manieren gewerkt aan samenwerking van bedrijven en het onderwijs. We hebben dringend behoefte aan ondernemers die iets kunnen betekenen in het onderwijs, in het leveren van hybride docenten, het geven van gastlessen, het organiseren van bedrijfsbezoeken, noem maar op. Alle hulp is welkom!”

Investeren in scholing en ontwikkeling

Gelukkig is er ook goed nieuws: technisch onderwijs zit inmiddels in de lift. Thea Koster: “Had het vroeger een beetje een stoffig imago, tegenwoordig is techniek overal. Van voeding en beweging tot de zorg: je ontkomt er niet aan. Er zijn veel mooie nieuwe vakken ontwikkeld, de salarissen zijn prima, het zijn de beroepen en de skills van de toekomst. Steeds meer havo- en vwo-leerlingen kiezen voor een technisch profiel. Op het vwo kiest inmiddels 60% voor een bètaprofiel, op de havo 41%. Ook worden studies zoals aan de Technische Universiteit Delft steeds populairder.” 

Ook zijn er inmiddels mooie voorbeelden te noemen van ondernemers die actief investeren in scholing en ontwikkeling. Zo heeft Tata Steel een eigen academy waar jong talent wordt opgeleid. Ook Thea Koster ziet mooie projecten ontstaan: “In 2017 is het mbo gestart met field labs, waarbij het onderwijs en bedrijfsleven op een mooie manier bij elkaar komen. Medewerkers van bedrijven worden bijgeschoold in robotica en ondertussen kunnen mbo’ers gebruikmaken van nieuwe ontwikkelingen op het gebied van robotica en hun opleiding verrijken.” Of neem het IT-bedrijf Camelot, dat zogeheten ‘burning labs’ heeft ontwikkeld, waarbij mbo- en hbo-studenten betaalde onderzoeksopdrachten voor bedrijven uitvoeren. Thea Koster: “Wil je als bedrijf je innovatiekracht behouden, dan zul je moeten investeren. Zeker om je mensen maximaal aan te laten sluiten op de behoeften van de arbeidsmarkt. Samenwerken is belangrijk, we kunnen niet zonder elkaar.”

Op naar de toekomst 

Meer goed opgeleid personeel, een betere aansluiting tussen opleiding en arbeidsmarkt. Thea Koster is pas een paar maanden voorzitter, maar heeft mooie plannen voor de toekomst. “Het is mijn doel om onderwijs en bedrijfsleven nog dichter bij elkaar te brengen. Met behulp van hybride docenten, door de aansluiting op de arbeidsmarkt veel concreter te maken, door onderwijs en bedrijfsleven veel meer in elkaar over te laten lopen. Dat we mensen veel sneller kunnen omscholen, bijvoorbeeld in de zorg. 

En natuurlijk door jongeren voor de technische sector te interesseren. Met behulp van mooie projecten die leerlingen in aanraking brengen met het vak, om te beginnen. “Ik hoop dat die cijfers blijven stijgen. Dat er nog veel meer meiden voor techniek zullen kiezen, en jongeren met een niet-Westerse achtergrond die nu relatief vaak voor administratieve beroepen gaan. Maar dan moeten ze in de eerste plaats de kans krijgen om meer over technische vakken te leren, ze daarvoor te enthousiasmeren. Mijn ouders hebben nooit iets in de politiek gedaan, terwijl ik acht jaar lang wethouder ben geweest in Leeuwarden. Ik kwam ermee in aanraking toen ik op de middelbare school meedeed met het Fries Jeugd Parlement. Dat inspireerde me weer om in mijn studententijd politiek actief te worden. Als ik nooit met dat Fries Jeugd Parlement had meegedaan, had ik de politieke wereld nooit leren kennen. Ik hoop door jongeren al heel vroeg met die technische wereld te laten kennismaken, zij zelf zien en ervaren hoe interessant die wereld eigenlijk is.”

Tekort aan technisch personeel: feiten en cijfers

De beroepen waar op dit moment grote behoefte aan is: machinemonteurs, elektrotechnici, loodgieters, pijpfitters, bouwvakkers.
Binnen beroepsgroepen zijn er regionaal grote verschillen.
Vooral in Zeeland, de Gelderse Vallei en de omgeving van Gorinchem hebben werkgevers grote moeite personeel te vinden, vooral technisch personeel.

Bron: NOS, analyse van recente cijfers van het UWV