Mijlpaal voor zzp'er: afspraken over tarief opgenomen in cao
Voor het eerst is in een cao vastgelegd wat zzp'ers minimaal moeten verdienen als ze hetzelfde werk doen als een werknemer. Een architect die voor zichzelf werkt, moet minstens 150 procent krijgen van het bedrag dat een architect in loondienst bij een architectenbureau zou krijgen.
Zowel werkgevers, bonden en cao-adviseurs spreken van een mijlpaal. Een vergelijkbare afspraak kan ook opgenomen worden in andere cao's in sectoren waar veel zelfstandigen werken die hetzelfde werk doen als hun collega's in loondienst, zoals de zorg en het onderwijs.
"We wilden vier jaar geleden al prijsafspraken in de cao opnemen", zegt Huub de Graaff die als onafhankelijk cao-bemiddelaar aan tafel zat. "De wet op de cao maakt het mogelijk. Maar de mededingingswaakhond Autoriteit Consument & Markt (ACM) stak daar een stokje voor uit angst voor kartelvorming."
ACM overstag
De mededingingswet bestaat nog steeds, maar in juli kwam de ACM ook met een nieuwe leidraad waarin stond dat prijsafspraken niet verboden waren voor zelfstandigen die exact hetzelfde werk doen als werknemers.
Gelijk werk, gelijke beloning dus en met dit principe in gedachten gingen de bemiddelaars aan de slag. "Een zzp'er is verantwoordelijk voor de eigen pensioenopbouw, krijgt geen vakantiegeld, wordt niet doorbetaald bij ziekte, moet zich voor arbeidsongeschiktheid verzekeren, krijgt geen ww. Zo kwamen we op 50 procent extra", aldus De Graaff.
Oude wetten, nieuwe werkelijkheid
"Wat voor ons heel belangrijk was, is dat de ACM op een nieuwe koers is overgestapt. Mensen werken niet langer allemaal in loondienst. De maatschappelijke werkelijkheid is het laatste decennium veranderd, terwijl oude wetten niet mee veranderden," zegt de bemiddelaar.
De cao is algemeen bindend verklaard. Onduidelijk is hoeveel zelfstandig werkende architecten nu meer gaan verdienen.
Jasper Kraaijeveld, beleidsadviseur bij de Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus becijfert dat de bureaus samen ongeveer 8000 werknemers in dienst hebben en dat nog eens 4000 mensen als zelfstandige of via uitzendbureaus werken. "Maar dat zijn niet allemaal architecten natuurlijk. Het gaat grofweg om honderden architecten, al had een deel daarvan al tarieven die hoger lagen."
Osman Yildiz, bondsbestuurder bij FNV Bouw denkt dat veel architecten profiteren. "Iedereen denkt dat architecten zo goed verdienen, maar een timmerman verdient soms meer dan een architect met een universitaire opleiding."
Niemand wil zeggen wat een freelance architect nu verdient, omdat dat heel erg uiteen zou lopen. Al met al gaan de nieuwe regels de branche tonnen meer kosten, is de verwachting. Toch gingen de architectenbureaus zonder morren overstag. De vraag is of het met onderhandelingen met werkgevers in bijvoorbeeld de zorg, journalistiek of kunsten net zo makkelijk zal gaan.
Uitbuiting
Zo bereiden de vakbonden een rechtszaak tegen de Nationale Opera voor vanwege uitbuiting. Freelancer zangers verdienen ongeveer 25.000 euro per jaar, zangers in dienst krijgen grofweg 60.000 euro.
"Niet alle werkgevers zullen blij zijn, onderhandelingen zullen soms ingewikkeld worden. Maar je moet je freelancers gewoon netjes betalen. Dat is je morele plicht vind ik", zegt De Graaff.
"Zzp'ers zijn het kind van de rekening. De laatste jaren proberen wetenschappers, politici, beleidsmedewerkers een oplossing te zoeken voor het zzp-probleem, die hebben we met deze constructie die goedgekeurd is door de ACM gevonden. Dit is het juiste moment om zaken te gaan veranderen. Er zijn ook nog andere clubs die naar lange termijnoplossingen zoeken, maar dat kan jaren duren."
Mensen netjes behandelen
Jasper Kraaijeveld legt uit waarom de architectenbureaus bij een ledenraadpleging akkoord gingen: "In de branche zien we regelmatig dat opdrachtgevers voor ontwerp- en bouwprojecten met een race to the bottom bezig zijn. Goedkoop is duurkoop, we willen niet concurreren op arbeidsvoorwaarden, maar meer op de kwaliteit van de plannen."
Als je van opdrachtgevers goed opdrachtgeverschap vraagt, moet je zelf ook een goed opdrachtgever voor zzp’ers zijn, meent hij. "Flexibele arbeid is nodig om pieken in het werk op te vangen, maar we willen zzp’ers die werken voor bureaus netjes behandelen, net als vaste en tijdelijke medewerkers."
De BNA heeft naar eigen zeggen niet becijferd wat de nieuwe bepaling in de cao de architectenbureaus gaat kosten.
Rechter
Het is de tweede belangrijke slag die freelancers deze maand winnen. Begin november stelde de Amsterdamse rechter dat twee freelancers die voor DPG Media (voorheen de Persgroep) werkten, beter betaald hadden moeten worden. Beiden eisten een hogere vergoeding voor hun werk, omdat de vergoeding niet in relatie stond tot het werk.
De zaak was aangespannen door journalistenvakbond NVJ en werd ook door vakbond FNV nauw gevolgd. Henk van der Schaft, projectleider zelfstandigen bij FNV Bouw: "De laatste jaren kwam de bodem steeds verder in zicht. Iemand deed iets voor een tientje, de ander ging daar nog onder zitten. Maar uiteindelijk vallen bedrijven dan om. De ACM was heel lang tegen tariefafspraken, maar ik denk dat we met deze cao voor architecten en de uitspraak van de rechter in de journalistenzaak, eindelijk een nieuwe lat hebben gelegd. Soms moet er geld bij."
Henk van der Schaft (FNV) is dan ook ontzettend blij met de houding van de architecten. "We hebben nu een precedent. Je zal dit in andere cao's ook gaan zien. Bij de schilders was dit bijvoorbeeld niet als eerste gelukt."