Hoe bied je weerstand aan die veeleisende baas? 'Zég het gewoon als het te veel is'
Soms wordt werkstress veroorzaakt door niemand minder dan je baas. De man of vrouw die zelf 60 uur per week werkt, je op je vrije dag bestookt met mailtjes en je nooit een compliment geeft. Hoe ga je met zo'n chef om? "Geef het aan als je te veel aan je hoofd hebt."
Niet de gestreste werknemer, maar zijn baas is vaak het probleem. Dat stelt de Arbo Unie na onderzoek dat in deze Week van de Werkstress is gepubliceerd. Leidinggevenden hebben vaak geen idee hoe werkstress in hun bedrijf ontstaat en zien het vaak als een probleem van de werknemers, waar ze zelf niet zoveel aan kunnen doen.
Dat komt vaak door een verschil in motivatie, zegt Witte Hoogendijk, hoogleraar psychiatrie. Hij schreef samen met Volkskrantjournaliste Wilma de Rek een boek over burn-outs. "Er zijn heel veel bazen die met liefde 60 uur werken en hun weekends en vrije avonden opofferen", vertelt hij. En dáár zit het probleem: de werkgever verwacht vaak dat de werknemer dat ook doet.
Carrièretijger
"Maar niet iedereen is een carrièretijger. De werkgever kan zo gemotiveerd zijn omdat hij winst wil maken, het bedrijf wil laten groeien of zelf hogerop wil komen, maar de werknemer heeft misschien een heel andere motivatie. Bijvoorbeeld 'gewoon geld verdienen om zijn gezin te onderhouden'."
Bovendien zitten werknemers en werkgevers soms in een andere fase van hun leven. Als de werknemer nog kleine kinderen heeft, en de werkgever géén kinderen of al studerende kinderen, dan is er niet altijd begrip voor de thuissituatie van de werknemer. "Het hangt ook van je persoonlijkheid af. De ene persoon is ambitieuzer dan de ander."
Superbelangrijk
Dat kan problemen opleveren. Want de houding van je baas is juist superbelangrijk om werkstress tegen te gaan en een burn-out te voorkomen, zo bleek vorig jaar uit onderzoek. Van de werknemers met een hoge werkdruk en weinig steun van hun leidinggevende heeft 45 procent burn-outklachten. Van de werknemers die deze steun wél krijgen, is dat 18 procent.
"Veel werknemers ervaren hun taakeisen als te hoog en er is veel sprake van tegenovergestelde verwachtingen", zegt Hoogendijk. Dan verwacht de baas aan de ene kant van de werknemer dat die kritisch en zelfdenkend is, maar als hij of zij dan kritiek levert, is er geen tijd voor of wordt dat niet gewaardeerd.
Een andere oorzaak van werkstress: je krijgt niet genoeg autonomie. "Zolang je van je baas zelf kunt beslissen wanneer je wat doet, kun je veel meer aan", zegt Hoogendijk. "Werkgevers moeten hun werknemers niet in een keurslijf dwingen. Dan heb je voor je gevoel geen uitweg als je iets niet op tijd af krijgt, en dat wordt als benauwend ervaren." Ook bazen die hun werknemers geen complimentjes geven, kunnen werkstress in de hand werken.
De baas zijn?
Maar hoe moet je nou die hardwerkende baas 'de baas' zijn? "Dicht bij jezelf blijven", adviseert Hoogendijk. "Jij bent de enige die weet hoeveel jij aankunt." Ook goed: naar je lichaam luisteren. De eerste verschijnselen van werkstress of een burn-out zijn slecht slapen, vermoeidheid, slechte concentratie, je gespannen voelen, tintelingen in je vingers, hoofdpijn, buikpijn.
Heb je die klachten? Ga naar je baas. "Zeg: 'Ik heb zo veel aan mijn hoofd, ik slaap er slecht van'. Vaak ben je dan op tijd. Als je een goede baas hebt, ga je samen kijken hoe je het werk behapbaarder kunt maken."
'Nee' zeggen
Een open deur misschien, maar wel een belangrijke tip: zeg 'nee' als je denkt dat het te veel is. "Geef aan dat je, als je die nieuwe taak erbij neemt, je andere taken niet goed kunt uitvoeren. En denk mee over een oplossing. Dan geef je te kennen dat je je baas graag helpt."
Ook als je baas je vraagt of je meer kunt werken en je wilt dat niet, moet je dat zeggen. "Leg uit dat je voor je zieke moeder moet zorgen, dat je niet goed in je vel zit. Geef aan dat je in de toekomst wel meer uren wil maken, maar dat dat nu niet gaat. Zo geef je je baas perspectief en toon je welwillendheid."
Angst voor ontslag
Hoogendijk beseft wel dat men soms bang is voor ontslag. "Soms is dat reëel. Bij sommige functies wordt er meer dan honderd procent van je gevraagd. Maar die angst is veel vaker irreëel. Ieder mens heeft in zichzelf een angst om verlaten te worden, het 'nest' uit geschopt te worden. Die is bij sommigen heviger dan anderen." Wie bang is, moet beseffen dat bazen er echt niet bij gebaat zijn als jij uitvalt. "Het kost ongemak en geld."
Wat werknemers, naast die angst, óók in de weg zit: de Nederlandse cultuur. "We kennen hier veel uitspraken als: de mouwen opstropen, niet lullen maar poetsen, de handen uit de mouwen steken. Wij zijn niet van mañana mañana. Maar niet elke Nederlander is geschikt voor die werkmentaliteit. Dat moet een werkgever beseffen, maar de werknemer zelf ook. Je mág een tandje terug doen."
En als je werkgever daar niet in meegaat? "Dan is het geen goede baas en moet je je afvragen of je je in je huidige baan stoerder gaat voordoen dan je bent, of dat je op zoek gaat naar ander werk."
Het kan iedereen overkomen: een burn-out
Als je een burn-out krijgt, wil je niks meer en kan je niks meer. Hoe voorkom je zo'n burn-out? En als je hem dan toch krijgt, hoe kom je er weer vanaf?
Meer op rtlnieuws.nl: