Compliance Officer: 'pain in the ass', of goede vriend?
"Pain in the ass." Dat is het antwoord dat Cora Wielenga krijgt, als ze trainingen verzorgt voor de top van het bedrijfsleven en hen vraagt hoe ze hun compliance medewerkers beschouwen: als vriend, of als pain in the ass? Ten onrechte, meent Wielenga, directeur van het Compliance Instituut. "Het gaat erom hoe je het bedrijf inricht."
Het Engelse woord 'compliance' staat in het middelpunt van de aandacht, sinds ING een megaschikking trof met het Openbaar Ministerie. Compliance officers controleren of financiële instellingen zich aan wetten en regels houden.
Serieus vergrijp
Een paar van die regels: banken moeten hun klanten kennen, om te voorkomen dat criminelen en terroristen gemakkelijk geld kunnen krijgen en overmaken. Ook moeten banken ongebruikelijke transacties melden. Compliance medewerkers houden onder andere dat soort zaken in de gaten.
ING verzaakte daarin, maar pleegde een serieus vergrijp, waarvoor justitie haar een recordboete van 775 miljoen euro oplegde. Jarenlang greep ze niet in bij criminele activiteiten van haar klanten.
Handel boven nakoming
Een van de oorzaken, volgens het OM is dat de bank 'business boven compliance' stelde. Letterlijk 'handel boven nakoming'. "Uit het onderzoek is gebleken dat bij bepaalde beslissingen de commerciële doelstellingen prevaleerden boven de naleving van [wet- en regelgeving]", aldus het OM.
De bank trekt het boetekleed aan en belooft beterschap. ING benadrukt al maatregelen te hebben genomen om de compliance te verbeteren. Het aantal medewerkers dat zich bij de bank bezighoudt met het naleven van wet- en regelgeving groeide vanaf 2016 van 150 naar 450, vertelt een woordvoerder.
Trommel compliance officers opentrekken
"Het aantal mensen dat zich met compliance bezighoudt is sowieso gegroeid, omdat het aantal betalingen met 60 procent is toegenomen", zegt de woordvoerder van ING. Maar de personeelsuitbreiding hangt ook absoluut samen met het witwasschandaal.
Dat is begrijpelijk in een dergelijke situatie, volgens expert Wielenga. "In z'n algemeenheid is de kortste weg na zo'n schandaal: puin ruimen. Dat doe je door onder meer een trommel compliance officers open te trekken, meer regels en meer controle. Maar ik hoop dat bedrijven die zoiets meemaken kiezen voor een duurzamere aanpak."
Stuur op eigen verantwoordelijkheid'
Honderden extra compliance officers, due dilligence medewerkers, juristen, accountants en controllers veranderen niet direct een bedrijfscultuur die gekenmerkt wordt door een gebrek aan moraal. Het creëeren van een andere bedrijfscultuur vergt meer tijd.
"Stuur op eigen verantwoordelijkheid", zegt Wielenga. Met alleen meer handjes die collega's op regels en fouten wijzen zorg je niet voor meer alertheid, maar wel voor meer 'pain in the ass'.
Fee-earners en fee-burners
Want in de wereld van het snelle geld heb je grofweg twee soorten medewerkers: fee-earners en fee-burners. Zij die het geld voor het bedrijf verdienen, omdat ze hun relaties een fee in rekening brengen en zij die het geld 'verbranden' met ondersteunende werkzaamheden.
De compliance officer is in zo'n bedrijfscultuur het prototype fee-burner. Niet alleen haalt hij niks binnen, hij komt ook nog klagen als het niet volgens de regeltjes is verlopen.
Buik vol van regels
En dat terwijl de beroepsgroep zelf eigenlijk ook de buik vol heeft van meer regels. Maar liefst 78 procent van de compliance officers vraagt zich hardop af of toegenomen regeldruk wel tot positieve veranderingen leidt, blijkt uit een peiling van recruitmentbedrijf Michael Page.
"Als je compliance voorstelt als een afweging tussen commerciële en ethische belangen wordt je ook heel erg lastig gevonden. Ik gun het bedrijven om compliance te zien als iets wat het bedrijf verder brengt", aldus Wielenga
Hoe word je compliance officer?
ING heeft de laatste jaren naar eigen zeggen 300 nieuwe compliance medewerkers aangesteld. Ook bij andere bedrijven zijn nieuwe mensen nodig, vanwege strengere of complexere regelgeving. Niet alleen op financieel gebied, denk ook aan privacy. Hoe word je compliance officer?
1. Wat moet je studeren?
Compliance officers hebben vaak een achtergrond in accountancy of rechten, maar de laatste jaren maken gedragswetenschappers steeds vaker hun entree in het vak.
Die laatste groep is een belangrijke toevoeging, vindt Wielenga. "Bij gedrag zit namelijk het antwoord." Maar bedrijven die de luxe hebben meerdere mensen aan te kunnen nemen streven naar een mix van deze drie.
Vervolgens zijn er een aantal plekken waar je verdiepende opleidingen en cursussen kunt volgen, bijvoorbeeld bij de NCOI, NIBE-SVV, het Compliance Instituut en de Vrije Universiteit in Amsterdam.
2. Wat moet je goed kunnen?
Dat verschilt per bedrijf. Niet alleen qua bedrijfstak en -cultuur, een start-up vraagt andere capaciteiten dan een gearriveerde multinational.
In zijn algemeenheid zijn 'goede voelsprieten' zijn het belangrijkst, volgens Wielenga. Je moet goed met mensen kunnen omgaan, maar kennis en kundigheid zijn ook belangrijk. Je moet de wet- en regelgeving immers van binnen en buiten kennen.
3. Wat schuift het?
Het salaris begint bij zo'n 40.000 euro per jaar. Volgens een peiling van Michael Page verdient bijna 60 procent van de beroepsgroep tussen de 80.000 en 120.000 euro per jaar.