Dertigers, veertigers opgelet: de pensioensoap gaat over jullie geld
Stel, je bent grofweg tussen de 35 en 45 jaar oud. Dan voelt je pensioen vast nog heel ver weg. Toch vergaderen politici vandaag over jouw levensonderhoud in 2040 en de jaren daarna. De wetten die nu in de pijpleiding zitten hebben grote gevolgen voor jouw pensioen.
De manier waarop we werken en geld verdienen is de laatste jaren veranderd. Nederlanders wisselen vaker van baan, en zelfs van bedrijfstak, dan vroeger. Sommigen gaan een tijdje ondernemen en keren dan weer terug in loondienst, of andersom.
Die ontwikkelingen zorgen ervoor dat het huidige pensioensysteem niet meer voldoet aan de eisen van deze tijd, daar zijn de meeste pensioengeleerden het wel over eens. Er moet iets veranderen, maar de grote vraag is: wat en hoe?
Elke verandering zorgt er in meer of mindere mate wel voor dat de ene of andere generatie flink profiteert, of juist keihard verliest. En dat moet dan weer gecompenseerd worden.
Koolmees zelf aan de slag
Het pensioenoverleg tussen vakbonden, werkgevers en het kabinet kreeg eind vorig jaar een spaak tussen de wielen. In plaats van een groot, alomvattend pensioenakkoord moet verantwoordelijk minister Wouter Koolmees (D66) nu zelf aan de slag met de hervorming van onze pensioenen. Vorige week vrijdag zette hij in grote lijnen uiteen wat hij van plan is, in een brief aan de Tweede Kamer.
De meest ingrijpende verandering waarmee hij aan de slag wil is de afschaffing van de zogenoemde 'doorsneesystematiek'. Dat kan ingrijpende gevolgen hebben, vreest vakbond CNV. Frontman Arend van Wijngaarden is bang voor een pensioengat van 10 procent voor sommige pensioenopbouwers.
40-plussers
"Het gaat ons vooral om compensatie voor het verlies dat nu dreigt voor ouderen", zegt Van Wijngaarden tegen RTL Z. En met ouderen gaat het dan niet om 60-plussers, maar om mensen die nu zo'n 35 tot 45 jaar zijn.
Einde doorsneesystematiek
Om te begrijpen hoe dat kan, moet je weten hoe die doorsneesystematiek nu werkt. In het huidige systeem is iedere ingelegde euro evenveel waard en geeft recht op dezelfde pensioenopbouw.
Maar dat is eigenlijk niet eerlijk. De euro's van de jongere pensioendeelnemers renderen langer - en leveren dus meer op - dan de euro's van een 59-jarige deelnemer.
Niet meer van deze tijd
Dat zou niet erg zijn als de jongere bij dezelfde werkgever blijft en bij hetzelfde pensioenfonds blijft aangesloten. Er komt dan een moment dat je zelf ook profiteert van dit systeem. Als oudere leg je immers relatief minder in.
Maar: Nederlanders wisselen veel vaker van werkgever dan voorheen. Ook maken ze vaker de switch naar het zelfstandig ondernemerschap. Dat zorg ervoor dat dit systeem niet langer voldoet aan de eisen van deze tijd.
Wel de lasten, niet de lusten
Trouwe volgers van het pensioendossier weten wel dat deze afschaffing er aan zit te komen. Het vorige kabinet wilde dat al. Op termijn zou een systeem van 'degressieve opbouw' beter zijn voor iedereen.
Daarbij levert de euro die een jongere deelnemer inlegt een hogere opbouw op, dan die van een oudere deelnemer aan een pensioenfonds. Maar als dat ergens in de komende jaren wordt ingevoerd zullen pensioenopbouwers halverwege hun loopbaan niet meer profiteren van het pensioenstelsel waar zij als jongere wel de nadelen van hebben ervaren.
Dat zijn dus de veertigers van nu. Mensen die rond de invoering een jaar of 40, 45 jaar zijn, krijgen te maken met een vorm van compensatie, is de verwachting. Koolmees geeft in zijn brief zelf ook aan dat er een compensatie moet komen voor deze groep, als een nieuw pensioenstelsel wordt ingevoerd.
Politiek ingewikkeld
Wat maakt dit politiek zo ingewikkeld? Aangezien dit zo'n drastische omslag in ons pensioenstelsel is, is draagvlak belangrijk. Dat is ook de voornaamste reden dat het kabinet een pensioenakkoord wilde sluiten met sociale partners.
Zonder die steun is het lastig een meerderheid in de Tweede en Eerste Kamer te krijgen. Daar heeft Koolmees een hele kluif aan, want daarvoor heeft hij de steun van oppositiepartijen nodig, na de verkiezingen voor de Provinciale Staten en Eerste Kamer. De verwachting is dat de coalitie dan zijn meerderheid in de Senaat verliest.
'Kernbom in de onderhandelingen'
De oppositie reageert vandaag dan ook kritisch op de plannen van Koolmees. PvdA'er Gijs van Dijk vindt dat de plannen doen denken aan de uitbouw van een wankel huis met een slecht dak. Hij roept op tot een snelle hervatting van het pensioenoverleg met vakbonden en werkgevers. SP'er Bart van Kent noemt de voorstellen een 'kernbom in de onderhandelingen'.
"Er zijn misschien best partijen die de plannen willen steunen, maar met name linkse fracties zullen dat niet doen als de vakbonden er niet achter staan", analyseert politiek verslaggever Roel Schreinemachers.
Ver van je bed
En daar schort het dus nogal aan momenteel. De vakbonden vegen de vloer aan met de brief die Koolmees afgelopen vrijdag naar de Tweede Kamer stuurde. Het gaat dan niet alleen om de doorsneesystematiek, maar ook om bijvoorbeeld de AOW-leeftijd en de pensioenen van al bijna-pensioengerechtigden.
Wat hen betreft zijn de plannen van Koolmees een klap in het gezicht van de bonden, maar Koolmees zegt te blijven hopen dat de gesprekken tussen de sociale partners en het kabinet weer op gang komen. "Dat ik niet op mijn handen blijf zitten" is geen provocatie, zei Koolmees bij het debat in de Tweede Kamer. "De deur staat open."