Leidt vaderschapsverlof tot minder kinderen? 'Kwaliteit belangrijker dan kwantiteit'
Door de invoering van langer vaderschapsverlof zijn mannen meer betrokken bij de opvoeding van hun kinderen, maar daalt het geboortecijfer. Dat is de opvallende uitkomst van nieuw onderzoek naar familieplanning onder ouders in Spanje. Dat land voerde in 2007 dertien dagen vaderschapsverlof in.
Voor 2007 kregen nieuwe vaders in Spanje twee dagen vrij na de geboorte van hun baby. Sinds die tijd is dat dus bijna twee weken.
De regeling vertoont raakvlakken met het Nederlandse vaderschapsverlof. Tot 1 januari 2019 hadden Nederlandse mannen ook recht op twee dagen vrij na de geboorte, maar sinds dit jaar zijn het er vijf.
Wat het effect van langer vaderschapsverlof precies is, hangt van veel factoren af, zegt familiesocioloog Renske Keizer (Erasmus Universiteit). "Je moet kijken naar de eigenschappen van het verlof, of het volledig betaald is bijvoorbeeld. Maar ook naar de economische en culturele context", legt ze uit. Spaanse wetenschappers deden wel een poging.
Meer werken, minder kinderen
Economen daar vergeleken ouderparen die vlak voor de invoering van het vaderschapsverlof een kind kregen met ouders die daarna een gezin stichtten. Gaan vaders en moeders meer, of juist minder werken? En krijgen Spanjaarden meer of minder kinderen?
"Ik had juist gedacht dat het gemakkelijker zou worden om kinderen te krijgen en op te voeden."
Vaderschapsverlof moet ertoe leiden dat mannen zich meer bekommeren om de opvoeding van kinderen, waardoor moeders meer ruimte krijgen voor hun carrière. Dat lijkt te werken, concluderen de onderzoekers. Spaanse moeders zijn meer en langer gaan werken. Vaders die wel verlof hadden werken net zo vaak en lang als vaders die het met de twee dagen moesten doen.
Uitstel leidt tot afstel
Bij het geboortecijfer is het resultaat verrassender. Ouders die na de invoering van vaderschapsverlof op 24 maart 2007 een kind kregen wachten gemiddeld langer met het krijgen van een volgend kind. En van uitstel komt afstel, voor vaders en moeder die al wat ouder zijn. Het resultaat: minder kinderen.
Dat is een opvallende uitkomst, zegt demograaf Jan Latten (Universiteit van Amsterdam). "Ik had juist gedacht dat het gemakkelijker zou worden om kinderen te krijgen en op te voeden. Vaderschapsverlof zou juist een impuls moeten zijn voor het realiseren van een kinderwens."
Hoogleraar Renske Keizer is niet zo verbaasd: "Met dit type beleid zorg je ervoor dat vrouwen sneller weer gaan werken. Bovendien geef je een signaal aan vrouwen: 'jouw rol op de arbeidsmarkt is belangrijk'. Daarmee ontstaan kosten voor een vrouw om zich op termijn daarvan weer terug te trekken. Het is dan niet zo schokkend dat dit tot meer birth spacing leidt, meer spreiding tussen twee geboorten."
Kwaliteit boven kwantiteit
Onderzoekers Lídia Farré en Libertad González geven twee verklaringen voor het teruglopende geboortecijfer. Ten eerste zouden vaders zich nu pas realiseren hoeveel tijd en aandacht de opvoeding van een kind vergt. Zij zouden meer willen investeren in kwaliteit, dan in kwantiteit.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Daarnaast kan een nieuw kind relatief 'duurder' zijn, zoals ook Keizer suggereert, als moeders (en dus ouders gezamenlijk) meer werken. Als voltijds wekende ouders rond de komst van het tweede kind besluiten minder te gaan werken is het verlies van inkomen groter, dan bij een ouderpaar waar een van beiden sowieso al minder uren werkte.
Stevig gezinsbeleid
"Het makkelijker maken om even van je werkplek te zijn is een trend in landen waar stevig gezinsbeleid wordt gevoerd", analyseert demograaf Latten. Veel landen in Europa kampen met vergrijzing. Om het bevolkingsaantal op peil te houden proberen regeringen mensen te stimuleren meer kinderen te krijgen, met campagnes en fiscale maatregelen. En indirect ook met vaderschapsverlof. "Dan denk je: het kindertal zal niet omlaag gaan, maar juist gunstiger uitpakken", aldus Latten.
Volgens de demograaf zal de uitbreiding van vaderschapsverlof in Nederland een beperkter effect hebben. "We hebben hier maar een paar dagen. Dan ben je net bekomen van de schrik. Ik verwacht niet zo'n sterk effect, in positieve of negatieve zin op het geboortecijfer."
Taakverdeling
Dat wordt in de komende jaren wel verder uitgebreid, mede onder druk van de Europese Commissie. Wat het effect in Nederland daar precies van zal zijn is lastig te voorspellen, ook met het Spaanse onderzoek in de hand.
Net als in Spanje nemen vrouwen vaker de zorgende rol op zich, anders dan in bijvoorbeeld Scandinavië waar die verdeling meer gelijk is. Maar er zijn ook grote verschillen met Spanje. Vrouwen zijn gemiddeld ouder bij de geboorte van het eerste kind en in Nederland werken mensen vaker part-time, om twee voorbeelden te noemen.
Of de daling van het geboortecijfer in Spanje doorzet is ook nog maar de vraag, nuanceren de onderzoekers. "Er zijn plannen om het ouderschapsverlof verder uit te breiden. Het moet blijken wat daar het effect van zal zijn", aldus Lídia Farré in een toelichting aan RTL Z.