Kunstdetective Brand vindt gestolen dichtbundel, met Iraanse geheime dienst op de hielen

De 650 jaar oude dichtbundel, met verzen van de beroemde Perzische dichter Hafez, is een belangrijk werk in de islamitische cultuur, vertelt Brand. Hafez wordt ook wel de Shakespeare van de Perzische literatuur genoemd. De waarde van zijn bundel wordt geschat op 1 miljoen euro. "Tot op de dag van vandaag lezen honderden miljoenen mensen dit werk. Dit boek is na de koran het meest verkochte boek in islamitische landen."

Het boek maakte voorafgaand aan de vondst van Brand een hele wereldreis. Een Iraniër die in Duitsland woonde kocht het boek in de jaren 50 of 60 op een veiling in West-Europa. 

Privédetective

Na de dood van de Iraniër ruimde verre familie zijn huis op. Op de computer trof die familie aankoopbewijzen van kostbare islamitische manuscripten, maar de manuscripten zelf waren spoorloos. De familie huurde een privédetective in om de boeken te vinden.

174 werken werden in 2011 teruggevonden in de kelder van een bevriende Iraniër. Maar het belangrijkste werk ontbrak: de Diwan van Hafez. Een werk dat ook Iran graag terug wilde hebben. 

Bedreiging door Iran

Brand kende dit verhaal niet, tot hij eind 2018 werd gebeld. Een Iraanse man die in dit soort werken handelde, werd gedwongen de Iraanse geheime dienst te helpen bij het vinden van het werk. Hij vroeg Brand om hulp. "Onze beste kans om het boek te redden, was het boek zelf terugvinden. Ten eerste omdat het dan terug kon naar de rechtmatige eigenaren, de erfgenamen. Ten tweede omdat niemand de Iraniërs nog in de nek zou hebben als we het boek zouden vinden." 

Een zoektocht begon. Brand zette lijntjes uit bij zijn twintig tipgevers in de onderwereld in Londen. "Engeland is dé markt voor Perzische islamitische handgeschreven werken."

Race tegen de klok

De tipgevers vroegen enkele maanden rond. Ze vonden via via de bezitter van het boek. Inmiddels was duidelijk dat ook de Iraanse geheime dienst het boek op het spoor was. "Het was een race tegen de klok."

Toen de eigenaar van het boek erachter kwam dat het boek werd gezocht, raakte hij zwaar in paniek. "Hij wist niet dat het boek gestolen was. Dan kom je in een verhaal terecht van politie, Iraniërs. Zo'n rijke, bekende Iraniër in Londen heeft alles te verliezen." 

Zodoende sloeg de eigenaar met het boek op de vlucht. "Ik kreeg te horen dat hij in het vliegtuig naar Parijs zat. Ik dacht zelfs: deze eigenaar is zo in paniek dat hij het boek desnoods in de Seine gooit."

Het was dus zaak de beste man te overtuigen terug te keren naar Engeland en het boek aan Brand te overhandigen. Brand dreigde de Iraanse geheime dienst op hem af te sturen als hij niet terug zou komen met het boek. Het dreigement werkte, en de Iraniër keerde terug.

Geheime locatie

Het boek ligt nu op een geheime locatie, en gaat volgende week naar de Duitse politie die het gaat overhandigen aan de erfgenamen. Brand is niet bang dat de Iraanse geheime dienst in de tussentijd achter hem aan komt. "Het is nu wereldwijd in de pers. En ze hebben op dit moment echt wel andere dingen te doen in Iran."

Dat Iran het boek ook zo graag wilde hebben, is niet zo gek, zegt Brand. "Er is in Iran een nationale Hafez-dag. Rockgroepen spelen zijn gedichten. Goethe zei ooit: dit is een van de belangrijkste dichters ooit. En zijn graf wordt meer bezocht dan dat van Elvis Presley. Hafez is een fenomeen."

De waarheid

Bovendien is de dichtbundel uit 1462 een van de eerste bewaarde handgeschreven boeken van Hafez' werk en daarmee een van de meest betrouwbare bronnen. "Hafez schreef zelf zijn teksten niet op, dus om zijn woorden te bewaren, gingen mensen dat na zijn dood doen. Hoe dichter je bij zijn dood komt, in 1390, hoe dichter je bij de waarheid zit."

Eerder wist Brand andere gestolen kunstwerken op te sporen, zoals een schilderij van Pablo Picasso en kunst die door nazi's in beslag was genomen.