Een goed pensioen zonder rekenrente: kan dat?

Minister Wouter Koolmees (Sociale Zaken) en de vakbonden onderzoeken een nieuw idee om eindelijk tot een nieuw pensioencontract te komen. Koolmees zou bereid zijn om de rekenrente in te leveren, de vakbonden de pensioenzekerheid.

Dat bevestigde de woordvoerder van het minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid aan RTL Z, naar aanleiding van berichtgeving in De Telegraaf.

Wat is de rekenrente? 

Er is al langer kritiek op de rekenrente. Dat is de rente die pensioenfondsen gebruiken om te bepalen hoeveel geld ze nu nodig hebben om straks de toegezegde pensioenen te kunnen uit te keren. Is de rente hoog? Dan heb je minder geld in kas nodig. Is de rente laag? Dan moet je meer reserves aanhouden.

De laatste jaren is die rente erg laag en dus moeten pensioenfondsen veel geld in kas hebben. Dat wordt gemeten aan de hand van de zogeheten dekkingsgraden. De rente is de laatste jaren zo laag geworden, dat een aantal fondsen onder bepaalde grenzen dreigen te geraken. Het verlagen van de pensioenen kan dat oplossen, maar dat ligt - om begrijpelijke redenen - moeilijk.

'Elke keer de regels weer aanpassen'

Sommige politici en belangengroepen pleiten voor een verhoging van de rekenrente. Daarmee kunnen pensioenfondsen kortingen voorkomen, legt Lukas Daalder, Chief Investment Strategist voor de Nederlandse markt bij BlackRock, uit.

Hij is echter bang dat de regels elke keer weer aangepast zullen worden wanneer pensioenfondsen in de buurt komen van het punt waar ze moeten korten, maar dat houdt een keer op. Op een gegeven moment is het geld toch echt op, als kortingen steeds maar worden uitgesteld.

Dat zal ook de solidariteit van jongeren raken, want zij zullen zich gaan afvragen waarom ze pensioenpremies moeten betalen, terwijl zij later mogelijk geen of veel minder pensioen zullen krijgen, aldus Daalder.

Pot met geld

Is het loslaten van de rekenrente dan wel een goed idee? Dan houden we een pot met pensioengeld over, waarbij je later wel ziet hoeveel pensioen er later van kan worden uitgekeerd, legt pensioendeskundige Emilie Schols uit. 

Dan betaal je tijdens je werkende leven pensioenpremie, zonder dat je weet wat daar tegenover staat, als je stopt met werken.

Onzekerheid vs. schijnzekerheid

Daarmee zou het pensioen een stuk onzekerder worden. De hoogte van je pensioen kan zelfs van jaar op jaar zullen gaan verschillen, denkt Jaap Koelewijn, hoogleraar corporate finance aan Nyenrode Business Universiteit. 

Zo zeker is ons pensioen nu anders ook niet echt, vindt Schols. Veel pensioenfondsen hebben al jarenlang geen inflatiecorrectie meer toegepast, legt ze uit, en daardoor is de koopkracht van pensioenen in totaal met minstens 20 procent gedaald.

"Dat is gigantisch en minstens zo erg als korten. Pensioenkortingen zijn nooit 20 procent", aldus Schols.

Garandeer pensioen tot bepaald niveau

Zij ziet meer in een pensioensysteem waarbij je de pensioenen tot een bepaald bedrag, bijvoorbeeld 10.000 euro boven de AOW-uitkering, garandeert. Het is immers raar dat pensioenen van 60.000 euro per jaar net zo onzeker zijn als pensioenen van 6.000 euro per jaar, aldus Schols. Je pensioen zou dan alleen gekort worden als je boven dat drempelniveau zit.

Neem meer risico

Een onzeker pensioen, waarbij pensioenfondsen geen harde toezeggingen meer doen over de hoogte daarvan, zorgt er wel voor dat pensioenfondsen meer risico kunnen nemen, als het gaat om hun beleggingsbeleid, analyseert Koelewijn.

Als je wél toezeggingen doet moet je immers meer zekerheid hebben over het rendement op je beleggingen en dat betekent een groter deel van je beleggingen in obligaties en minder in aandelen. Obligaties kennen een zeker, maar relatief laag rendement. Aandelen kennen een onzeker, maar (hopelijk) hoger rendement.

Door meer in aandelen te beleggen zullen de beleggingsopbrengsten meer gaan fluctueren, maar over langere termijn gemeten wel wat hoger zijn, zegt Koelewijn. In principe zijn risico en rendement immers keerzijden van dezelfde medaille, als je meer risico neemt, dan mag je ook een hoger rendement verwachten.

Omslagstelsel

Nederland is het land dat zo'n beetje het land met het hoogste pensioenvermogen ter wereld, in de meeste andere landen zijn werkenden in de eerste plaats of vrijwel geheel aangewezen op een equivalent van de AOW.

Voor een omslagstelsel valt heel wat te zeggen, op het moment dat de overheid gratis kan lenen of zelfs geld toe krijgt als het obligaties uitgeeft, zegt Daalder.

De overheid zou via de AOW een steentje kunnen bijdragen om de onrust over pensioenen te verzachten, maar bedenk wel dat Nederland pas aan het begin van de vergrijzing staat, zegt hij. Als er meer geld gaat naar AOW-uitkeringen, dan kan er daardoor minder geld zijn voor andere zaken, waarschuwt Daalder.