Bang om je baan te verliezen? Dit zijn je rechten

De sfeer is er op sommige werkvloeren de laatste maanden niet beter op geworden. Veel bedrijven zitten in moeilijkheden en kunnen contracten niet verlengen of moeten misschien zelfs mensen gaan ontslaan. Pascal Besselink, arbeidsjurist bij juridisch dienstverlener Das, beantwoordt 6 vragen.

1. Er komt een reorganisatie aan op mijn werk. Heb ik recht om te weten wat de plannen zijn?

Een reorganisatie creëert veel onrust. Het is logisch dat je in zo’n situatie behoefte hebt aan duidelijkheid. Helaas kun je als werknemer niet zomaar duidelijkheid eisen. Je werkgever hoeft je niet tussentijds te informeren over de voortgang van de reorganisatieplannen. Zelfs de ondernemingsraad kan je misschien niet alles vertellen. "Die raad zit in de positie dat zelfs als ze wat weten, ze vaak een geheimhoudingsplicht hebben", legt Besselink uit.

Wat je wel kunt doen is je goed informeren over jouw rechten. Welke functie heb je, welke andere collega’s hebben dezelfde functie en hoe ziet de cao eruit? Besselink: "Op die manier kun je inschatten aan welke kant van de streep je staat als er ontslagen gaan vallen."

2. Waarom moet ik uitzoeken hoeveel collega's dezelfde functie hebben?

Omdat een werkgever daarnaar moet kijken als hij of zij gaat beslissen wie er wordt ontslagen. Vroeger had je het 'last in, first out'-principe. Dan gingen vaak de jongste collega's er als eerste uit. Dat is nu niet meer zo. Werkgevers moeten nu rekening houden met het 'afspiegelingsprincipe'.

Per functie worden mensen ingedeeld in leeftijdscategorieën, legt Besselink uit. "Stel: er zijn tien accountmanagers in dienst en er moeten er vijf ontslagen worden. Dan worden die ingedeeld in leeftijdscategorieën, bijvoorbeeld: tot 25 jaar, 25 tot 35 jaar etc. Vervolgens wordt er per leeftijdscategorie degene die het kortst in dienst is aangedragen voor ontslag." 

Ga dus na wie er dezelfde functie heeft als jij en hoe oud die zijn. Dan weet je een beetje wat je kansen zijn.

3. Stel dat ik straks word uitgenodigd voor een gesprek en ik verwacht slecht nieuws. Wat moet ik dan doen in zo'n gesprek?

Vooral luisteren. "Zeg tegen je leidinggevende: ik luister, maar ik ga nog nergens mee akkoord", zegt Besselink. Als je ontslagen wordt, komt je werkgever doorgaans met voorstellen, over je transitievergoeding en hoe lang je nog op het werk moet blijven.

"Vaak wil je leidinggevende al gelijk die overeenkomst met je sluiten. Maar het is beter om te vragen om dat voorstel op papier te zetten en juridisch advies in te winnen. Je hoeft nog helemaal niet akkoord te gaan."

Zelfs als je toch al hebt getekend en je bedenkt je, is er geen man over boord. Besselink: "Na het tekenen van een overeenkomst is er altijd nog een bedenktermijn van 14 dagen waarbinnen je die overeenkomst, zonder opgaaf van redenen, mag ontbinden."

4. En na dat gesprek?

Daarna is het goed om uit te zoeken, of uit te laten zoeken, of je alles krijgt waar je recht op hebt.  Ga bijvoorbeeld na of het – gezien dat 'afspiegelingsprincipe' -  terecht is dat jij ontslagen wordt en niet een andere collega. 

Je hebt ook recht op een transitievergoeding; check vooral of die hoog genoeg is. "Vaak is daar nog wel over te onderhandelen. Zeker als je werkgever niet alle regels goed heeft toegepast, heb je een stevigere onderhandelingspositie."

En bestudeer je cao om te zien wat je rechten zijn.  Besselink: "Je kunt ook nog afspraken maken over je lease auto en hoe lang je nog moet komen werken. Misschien wil je wel wat extra tijd krijgen om te solliciteren."

Ga dus om tafel zitten met iemand die daar verstand van heeft. En zet alles rustig op een rij.

5. Ik heb geen vast contract, maar een jaarcontract. Die wordt misschien niet verlengd. Wat zijn mijn rechten?

Heb je een tijdelijk contract, dan kan je werkgever zonder opgave van reden je contract niet verlengen. Daar kun je juridisch vrij weinig tegen doen. "Maar wat wel goed is om te weten is dat je, net als bij een vast contract, recht hebt op een transitievergoeding", zegt Besselink.

Het niet verlengen van je contract moet dan wel een beslissing zijn van de werkgever en niet van jou zelf. En je werkgever moet je wel uiterlijk een maand voor het einde van het contract schriftelijk laten weten of die wordt verlengd of niet.

Zo'n vergoeding komt neer op een derde van een maandsalaris per gewerkt dienstjaar. Dus werkte je 1 jaar bij het bedrijf en verdiende je 3000 euro bruto per maand (inclusief vakantietoeslag en dertiende maand), dan krijg je 1000 euro mee.

Heeft je werkgever eerder gezegd dat je een jaarcontract kreeg 'met uitzicht op een vast contract' dan is dat helaas niet voldoende om dat vaste contract ook op te eisen.

6. Ik ben zzp'er. Heb ik er dan nog iets tegenin te brengen dat ik eruit vlieg?

Ook als zzp'er heb je niet zo’n sterke positie als iemand met een vast contract. Soms wordt er wel een overeenkomst gesloten voor een bepaalde periode. "Dan moet je die periode gewoon af kunnen maken", zegt Besselink.

Ook moet er sprake zijn van een 'redelijke opzegtermijn'. Maar wat redelijk is, ligt niet vast. Dus het is lastig om daarbij op je strepen te gaan staan.