ACM geeft NS boete van 41 miljoen om misbruik marktpositie

Het bedrijf heeft zijn marktpositie misbruikt, oordeelt de ACM op basis van onderzoek. Daaruit blijkt dat de NS zo'n laag bod deed, dat het zelf verlies zou lijden als het de aanbesteding zou winnen. Dat deed het puur om de concurrentie van vervoersbedrijven Veolia en Arriva te dwarsbomen. 

De autoriteit vindt de hoge boete gerechtvaardigd omdat goede dienstverlening in het openbaar vervoer belangrijk is voor veel reizigers. "De spoormarkt kan alleen goed functioneren als alle spelers zich aan de spelregels houden", verklaart ACM-voorzitter Chris Fonteijn. 

Bedrijfsgeheimen gelekt

De fraude bij de aanbesteding in Limburg ging als volgt in zijn werk: een medewerker van NS-dochterbedrijf Qbuzz kreeg vertrouwelijke informatie toegespeeld van iemand van concurrent Veolia die voor Qbuzz zou gaan werken. Veolia was ook in de race voor de opdracht om openbaar vervoer in Limburg te verzorgen. Dankzij de informatie over het bod van Veolia kon Albellio, een ander dochterbedrijf van NS, een beter bod uitbrengen. 

NS tekent bezwaar aan

De NS is het niet eens met het oordeel van de ACM en maakt bezwaar. In een reactie laat het bedrijf weten dat het bod dat NS deed niet verlieslatend was omdat het voldeed aan de 'interne rendementseis', de opbrengst die het bedrijf wil halen uit een project waar het in investeert. 

Bovendien hanteert de ACM een heel andere methode dan NS om te kijken wat het project op de langere termijn zou opleveren. "Op basis van hun model en de aannames in dat model, komen zij tot een andere uitkomst. Daar willen wij duidelijkheid over, want het is ook voor ons van belang voor toekomstige investeringen", legt een woordvoerder uit.

ACM gebruikt nieuwe rekenmethode

Het spoorbedrijf wordt in haar bezwaar gesteund door demissionair minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem. Hij wil meer duidelijkheid over de definitie van 'verlieslatend bod'. Dat is van belang voor als de NS of andere staatsdeelnemingen in de toekomst weer meedoen aan aanbestedingsprocedures, schrijft Dijsselbloem. 

Een woordvoerster van de ACM reageert vol vertrouwen op de kritiek van NS en het ministerie van Financiën. Dat de toezichthouder een andere berekening heeft gemaakt, is logisch volgens haar: "Het is allemaal op basis van een scenario dat zich niet heeft voorgedaan. Uiteindelijk kun je op papier alle businesscases rooskleurig maken." 

'Hoog risicoprofiel'

Fijntjes wijst zij erop dat er binnen NS zelf ook twijfels waren of het project niet te riskant was. Uit de documenten die de ACM opvroeg en openbaarde, blijkt dat Corporate Control (onderdeel van de financiële afdeling van NS) geen positief advies wilde geven voor de investering.  

Dat wordt uiteindelijk in oktober 2014 in een advies aan de Raad van Bestuur als volgt samengevat (pagina 85, pdf): "Het is uiteindelijk ook niet gekomen tot een positief advies, omdat ik gewoon vind dat ik niet positief kan adviseren op een dusdanige casus met een zo hoog risicoprofiel en dan weliswaar de hurdle halend, maar marginaal rendement." 

Op verzoek van een NS-bestuurder wordt het advies nog op enkele punten afgezwakt, maar blijft onder meer de term 'onaantrekkelijk risico-rendement profiel' in het advies staan (pagina 86). 

Jarenlange juridische strijd

De ACM is nu weer aan zet, de toezichthouder gaat het bezwaar van NS bestuderen en neemt een besluit of het bezwaar terecht is. Als de ACM bij het oordeel blijft, kan de NS in beroep gaan bij de Rotterdamse rechtbank. 

Als het spoorbedrijf ook daar bakzeil haalt, dan kan het nog naar de hoogste rechter stappen, het College van Beroep voor het bedrijfsleven. "Dit proces zal heel lang duren, maar wij gaan er met vertrouwen in", aldus de woordvoerster. 

Vervolging en opgestapte topmannen

Vanwege de fraude in Limburg vervolgt het Openbaar Ministerie ook vijf (oud-)bestuurders van NS en dochterbedrijf Qbuzz. Zij worden verdacht van niet-ambtelijke omkoping, valsheid in geschrifte of het schenden van bedrijfsgeheimen.

De fraude kostte ook topman Timo Huges zijn baan. De Raad van Commissarissen zegde het vertrouwen in Huges op nadat hij in opspraak raakte over wat hij mogelijk wist over over de fraude bij het dochterbedrijf. 

UPDATE: Huges en Robbe vrijuit

De ACM oordeelde in eerste instantie ook hard over Huges en financieel topman Engelhardt Robbe, maar komt daar nu op terug. Weliswaar gaven beide mannen leiding aan het bedrijf, maar de ACM heeft niet genoeg bewijs om aan te tonen dat zij met opzet handelden.