Het wil maar niet lukken met de verpakkingsvrije winkels

Op de Facebookpagina staat de inboedel van Opgeweckt Noord te koop. Koelvitrines, tafels, een diepvries en een broodsnijmachine. Alles moet weg. De winkel in Groningen was een jaar open. Hoewel druk bezocht, klanten kwamen volgens de eigenaren van “heinde en verre”, bleek het aantal vaste klanten onvoldoende.

Plofkip

Mede-eigenaar Dorothéa Piek weet waarom het concept niet standhoudt: "Wij ervaren een duidelijke discrepantie tussen houding en gedrag. Iedereen vindt het concept goed en was blij dat we er waren, maar ondertussen kopen de meeste consumenten een plofkip bij de Lidl. Gemak en goedkoop is waar mensen voor gaan. Onze investeerders (de winkel kwam tot stand via crowdfunding, red) kwamen hier al niet eens hun boodschappen doen. Dat zegt genoeg."

Nederland telt een handvol verpakkingsvrijewinkels. Het idee er achter: je neemt een eigen pot, zak of bakje mee naar de winkel. Dit weeg je eerst, plakt er een sticker op met het begingewicht en vult het daarna met olijfolie, noten, pasta’s, peulvruchten en zelfs pindakaas. Bij de kassa wordt berekend wat je moet betalen.

Naast verpakkingsvrije winkels zijn er ook verpakkingsarme winkels, waar zo min mogelijk wordt verpakt en waar klanten zelf meel kunnen malen of pindakaas kunnen maken. Leuk om eens te proberen, maar boodschappen doen kost zo meer tijd. Is dat de reden dat de verpakkingsarme winkels een kort bestaan lijken te hebben?

Hobbels voor niche

Kitty Koelemeijer, hoogleraar Marketing & Retailing aan Nyenrode Business Universiteit, ziet een aantal hobbels op de weg voor deze winkels. Ten eerste: verpakkingen hebben een functie. "Ze bieden gemak, er staat informatie op en ze behouden de kwaliteit." Ten tweede: welk voordeel levert het concept de individuele consument? "Mensen hebben weinig tijd en ook al vinden ze milieuvervuiling belangrijk: dat verdwijnt naar de achtergrond als ze snel boodschappen moeten doen." Tot slot: keuze. "Je moet echt uit overtuiging naar de winkel gaan.” Een concept waarbij de consument kan kiezen tussen een fles wasmiddel pakken of zelf een fles vullen, slaat waarschijnlijk beter aan."

Het is kortom een nicheconcept, dat aan kan slaan als de winkel op de juiste plek staat. Dan nog blijft het lastig. Neem Bags & Buy in Utrecht. De winkel stond in de Twijnstraat: een hippe winkelstraat met koffiebarretjes, duurzame kledingwinkels en woonwinkels en moest toch na een half jaar al de deuren sluiten..

Psychologische marketing

Dat het lastig is ervaart ook Judith Vos van De Nieuwe Graanschuur in Amersfoort, ook een verpakkingsvrije winkel. "Iedereen zegt 'wauw'. Je kunt hier alles kopen wat een huishouden nodig heeft: van eten tot schoonmaakmiddelen. En toch blijft het lastig." Volgens haar komt dat deels door de grote supermarkten "die gericht zijn op klanten veel te laten kopen" en psychologische marketing op klanten loslaten.

Hoogleraar Koelemeijer verwacht niet dat er straks massaal boodschappen wordt gedaan in verpakkingsvrije winkels. "Je hebt én de Ekoplaza’s als concurrent én de reguliere supermarkten én dan moet je ook nog betaalbaar zijn." De Nieuwe Graanschuur wil er desondanks voor gaan. "Wij hebben een lange adem. En de consument, die went uiteindelijk wel aan ons concept."