Zo ziet het leven in jeugdinrichting eruit: 'Jongens hebben geen mobiel, wel heimwee'

We spraken Corinne Peeters, ze is locatiemanager bij een justitiële jeugdinrichting voor jongens. Ze weet alles van jongeren die een delict hebben gepleegd.

1. Hoe is een jeugdgevangenis anders dan een gevangenis voor volwassenen?

"We proberen een zo normaal mogelijke thuissituatie na te bootsen en richten ons op het heropvoeden en behandelen van jongeren. In een justitiële jeugdinrichting voor jongeren gebruiken we bewust andere woorden dan in een gevangenis voor volwassenen. Zo noemen we het geen gevangenis, maar een justitiële jeugdinrichting en heet een cel een kamer. Ik gebruik het woord jongeren en niet gedetineerden. We gaan niet luchten, maar buiten recreëren en we hebben als begeleiders geen uniformen."

"Bij volwassenen zitten de mensen die hun voorlopige hechtenis en hun detentie doorlopen in aparte instellingen, bij een justitiële jeugdinrichting zit dit bij elkaar. Ons dagprogramma ziet er zo 'normaal' mogelijk uit. De jongeren staan om 07.30 uur op, ontbijten en gaan naar school. Dat is een officiële school bij ons in het pand. Elke jongere krijgt een lesprogramma op maat, dit varieert van theorievakken tot beroepsgericht onderwijs of ze worden voorbereid op de arbeidsmarkt. Ze leren luisteren naar een baas of leraar, op tijd komen en zich ziek melden. Dit zijn voor onze jongeren soms moeilijke dingen. Na school krijgen ze vrije tijd. We hebben spellen, tafelvoetbal, tafeltennis en een playstation. We bootsen zo goed moeilijk een minimaatschappij na waarin ze opnieuw leren functioneren."

2. Is heropvoeden wel een straf?

"Buitenstaanders zeggen vaak dat ons dagprogramma meer lijkt op een luxe hotel, maar ze vergeten dat de jongeren geen vrijheid hebben. Ze volgen verplicht een dagprogramma van twaalf uur, waarvan vijf à zes uur onderwijs. De andere uren staan in het teken van therapie, behandeling of interventies. Ze zitten echt niet uren te gamen. Dat kan ook niet, want de playstation moeten ze delen met z'n tienen. De jongeren moeten vaak afkicken van hun mobiele telefoon die ze nu niet meer hebben en ze hebben vaak moeite met het zelf invullen van hun vrije tijd zonder rottigheid uit te halen. En na het avondeten gaan ze een uur naar hun kamer, met de deur op slot. Om 21.30 uur gaat de kamer dicht, of je nu 16 of 24 jaar bent, vanaf dan zit je op je kamer. Het is hier geen hotel, want de jongeren zijn hun vrijheid kwijt. Veel jongens hebben last van heimwee, maar ze kunnen niet even bellen met hun vriendin of moeder."

Lees ook: Kind na plegen misdrijf maximaal 1 of 2 jaar vast: 'Straffen niet belangrijkste'

3. Hoe vinden de jongeren het om in een gevangenis te zitten?

"Ze vinden het heel erg dat ze hun vrijheid kwijt zijn. De andere jongens met wie ze in een groep zitten, zijn niet hun vrienden. Ze kunnen geen eigen keuzes maken over hun dagindeling en ze praten vaak over de sleutelbos die ze de hele dag horen. Dat rinkelende geluid staat symbool voor het gevoel dat ze hun vrijheid kwijt zijn. De meeste jongens vinden hun verblijf hier in het begin heel vervelend, maar na een tijdje zijn ze blij dat het hier wel lukt hun diploma te halen of dat ze drie maaltijden op een dag krijgen. Laatst zei iemand tegen me dat hij het zo fijn vindt voor het eerst in een bed te slapen, dat kon thuis niet. Het zijn jongens met een verhaal. Ik praat hun delicten niet goed, maar het is goed om beide kanten van de jongens te kunnen zien: ze zijn vaak slachtoffer en dader."

Video: een inkijkje in een jeugdinrichting

4. Wat voor jongeren zitten in een jeugdgevangenis en voor welke delicten?

"Dit varieert heel sterk. Als je tussen de 12 en 23 jaar bent en je hebt een ernstig delict gepleegd, dan kun je in een justitiële jeugdinrichting komen. De meeste jongeren die bij ons zitten zijn tussen de 16 en 22 jaar, de gemiddelde leeftijd is 19 jaar. De meeste jongens zitten hier voor geweldsmisdrijven. Dat kan zijn voor een vechtpartij op straat, een mishandeling of een gewelddadige overval. Sommigen zitten vast voor moord of doodslag, al komt dat weinig voor. We hebben ook een aantal jongeren dat hier is omdat ze een zedendelict hebben begaan, zoals het verspreiden van kinderporno of aanranding van leeftijdsgenootjes."

5. De verdachte van de vermoorde Romy, heeft een PIJ-maatregel gekregen. Wat is dat? 

"PIJ staat voor Plaatsing in een Inrichting voor Jeugddigen. Jeugddetentie duurt maximaal twee jaar voor jongeren van 16 of 17 jaar, voor jongeren tussen de 12 en de 15 jaar is dat maximaal een jaar. Dit kan in combinatie met een PIJ-maatregel. Mensen vergelijken dit vaak met TBS voor minderjarigen. Een PIJ-maatregel kan maximaal zeven jaar duren, waarvan het laatste jaar voorwaardelijk is. Wij adviseren de rechter hoe het met de jongere gaat en hoeveel tijd en behandeling wij denken dat hij nog nodig heeft voor hij kan terugkeren in de maatschappij. Iedere twee jaar wordt het proces van de jongere getoetst door een rechter. Sinds de wetswijziging in 2012 kan de PIJ na 7 jaar omgezet worden naar TBS voor volwassenen. Het geldt voor de paar jongeren bij wie de problematiek zo hardnekkig is dat hij ook na zeven jaar nog steeds een gevaar is voor de maatschappij. Deze beslissing wordt genomen door de Rechtbank."

6. Wanneer gaat een jongere (onbegeleid) met verlof?

"We oefenen met de jongeren in onze minimaatschappij, maar dit blijft een kunstmatige situatie. Als een jongere het aan kan, wordt het tijd om hun functioneren buiten te oefenen. Wanneer dit is, verschilt per persoon. Dit kan binnen een jaar zijn, of na drie jaar. We starten met begeleid verlof met twee mensen. Gaat dit goed, dan wordt dit teruggebracht naar één. Daarna vragen we toestemming voor onbegeleid verlof. Dit gaat heel gestructureerd en we controleren alles; is iemand van 13.00 tot 15.00 uur bij zijn oma, dan bellen we oma en vragen we haar ons te bellen wanneer hij is aangekomen en wanneer hij vertrekt. Daarna kan iemand een meerdaags verlof krijgen met een overnachting, uiteraard wordt het adres door ons gecheckt. De jongere moet laten zien dat wat ze bij ons geleerd hebben, kunnen toepassen."

7. Wat gebeurt er als iemand weer vrijkomt?

"Als de opbouw in verlof goed is gegaan, dan gaat de jongere buiten de inrichting wonen en werken, maar is hij nog niet 'vrij'. Dit is het scholings- en trainingsprogramma. Reclassering heeft dan de begeleiding in handen en rapporteert aan ons. We weten uit wetenschappelijk onderzoek dat nazorg ontzettend belangrijk is, daarom neemt reclassering de zorg heel geleidelijk over. Gaat het goed, dan heeft de jongere zijn straf of maatregel doorlopen en neemt Reclassering het volledig over. De start van hun begeleiding vindt al plaats als de jongere binnen zit. Uiteindelijk draagt Reclassering de zorg over aan reguliere zorg zoals de GGZ, een partner of een woonbegeleider. Jongens zijn vaak boos als ze bij ons binnenkomen, maar vaak bellen ze nadat ze een tijdje vrij zijn om te vertellen dat het goed gaat, dat ze bijvoorbeeld getrouwd zijn en kinderen hebben. Soms bellen ze om hulp te vragen, dan verwijzen wij ze weer door naar de juiste zorgverlener."

Meer op rtlnieuws:

• Jeugddetentie en jeugd-tbs geëist voor verkrachten en doden Romy
• Twee tieners verdacht in onderzoeken dood Romy en Savannah