Te weinig verpleging voor mensen die thuis willen sterven: 'Dieptepunt in zorg'
Terminaal ziek zijn en thuis willen overlijden, maar dat niet kunnen omdat er geen thuiszorg voor je is: uit een enquête van RTL Nieuws blijkt dat dit de laatste tijd tientallen patiënten is overkomen. "Wijkverpleegkundigen vertellen ons dat ze het verschrikkelijk vinden om cliënten te moeten weigeren."
Ruim één op de vijf deelnemende ziekenhuizen en hospices antwoordt op de enquête dat zij het afgelopen jaar hebben meegemaakt dat patiënten moesten worden opgenomen of niet konden worden ontslagen omdat ze thuis niet de zorg konden krijgen die ze nodig hadden. Palliatieve thuiszorg heet dat (zie kader).
Landelijk probleem
Een landelijk probleem, zegt directeur Jos de Blok, directeur van thuiszorgorganisatie Buurtzorg. Hoe vaak het in Nederland niet lukt om palliatieve thuiszorg voor een patiënt te regelen, wordt niet geregistreerd, maar ook directeur Sonja Kersten van V&VN zegt signalen te krijgen 'dat zorgaanbieders door het gebrek aan wijkverpleegkundigen soms 'nee' moeten zeggen tegen verzoeken om palliatieve zorg'.
De tekst gaat verder onder het kader.
Wat is palliatieve thuiszorg?
Palliatieve zorg is zorg die patiënten die terminaal zijn in de laatste fase van hun leven krijgen. In principe gaat het daarbij om een periode van maximaal drie maanden waarin wordt geprobeerd lijden zoveel mogelijk te voorkomen of verlichten. Patiënten krijgen bijvoorbeeld pijnbestrijding en psychische en emotionele hulp, maar ook hulp bij de dagelijkse verzorging, eten en drinken, verzorging van wonden of bijvoorbeeld het verzorgen van een stoma.
Ook de naasten van een patiënt kunnen via palliatieve thuiszorg hulp krijgen, bijvoorbeeld met de gevoelens en emoties die zij hebben omdat zij een dierbare gaan verliezen.
Thuiszorgorganisaties hebben vaak een apart team dat de echt ingewikkelde medische taken kan doen, zoals het instellen en onderhouden van een zuurstofapparaat of het geven van een bloedtransfusie. Welke zorg patiënten nodig hebben, verschilt per patiënt.
Palliatieve zorg kan op verschillende plaatsen gegeven worden: in een ziekenhuis, een hospice, een verpleeghuis of thuis. Als de zorg thuis wordt gegeven, betekent dat dat een verpleegkundige meerdere keren per dag langskomt en dat er 24 uur per dag iemand van thuiszorg kan inspringen als de situatie van de patiënt daar aanleiding voor geeft.
Huisarts Marike de Meij van het palliatief team van ziekenhuis OLVG in Amsterdam ziet dat het steeds moeilijker wordt om de juiste zorg te vinden voor patiënten die naar huis willen om te overlijden. "We bellen altijd eerst de organisaties waar we goede ervaringen mee hebben. Daarna die waar we minder ervaring mee hebben."
Echt een gok
Als dat niet lukt, klopt De Meij aan bij voor haar onbekende organisaties. "Daarvan hebben we geen idee of ze de benodigde zorg goed kunnen bieden. Dat is dan echt een gok, we hopen dat het goed gaat. En zelfs daar lukt het ons niet altijd om zorg te regelen, waardoor patiënten langer in het ziekenhuis moeten blijven en hier ook overlijden."
De V&VN krijgt signalen dat dit probleem in verschillende delen van het land speelt. Kersten: "We bereiken een dieptepunt als je in ons land niet meer thuis kunt sterven omdat er te weinig verpleegkundigen zijn."
Steunkousen kunnen wel
Kersten: "Het wrange doet zich voor dat een simpele vraag om hulp bij het aantrekken van steunkousen wél kan worden gehonoreerd, maar een traject om thuis te sterven niet. Wijkverpleegkundigen vertellen ons dat ze dat verschrikkelijk vinden."
Foto: iStock
Muriël Houthuijse geeft als verpleegkundige palliatieve zorg: "Veel wijkverpleegkundigen draaien dubbele diensten: een ochtenddienst van vijf of zes uur en een avonddienst van soms vier tot vijf uur. En als we in de ochtend niet genoeg tijd hebben voor een patiënt, dan komen we 's middags terug. In palliatieve zorg gaat veel tijd zitten en die willen we ook geven, maar dit is niet lang vol te houden."
Moeilijk om mensen te weigeren
Dat ziet ook De Blok: "Wij waarschuwen teams niet over hun grenzen heen te gaan, maar verpleegkundigen voelen zich verantwoordelijk en vinden het moeilijk om mensen te weigeren. Zeker als het om mensen gaat die terminaal ziek zijn."
"Als een ziekenhuis belt en zegt dat ze iemand hebben die op korte termijn zal overlijden en daarvoor graag naar huis wil, dan doet dat wat met je. Die mensen weigeren is heel moeilijk. We zien dan ook dat steeds meer mensen veel meer uren werken dan in hun contract staat. Daardoor neemt ook het risico op burn-outs bij wijkverpleegkundigen toe."
De tekst gaat verder onder het kader.
Het onderzoek van RTL Nieuws:
RTL Nieuws heeft 83 ziekenhuizen en 117 van de circa 300 hospices in Nederland een vragenlijst gestuurd met onder meer de vraag of zij te maken krijgen met patiënten die thuis willen overlijden, maar moeten worden opgenomen omdat de thuiszorg niet geregeld kan worden. 82 instellingen vulden de vragenlijst in: 29 ziekenhuizen en 53 hospices. Van hen zegt 22 procent (18 ziekenhuizen en hospices) daar minstens één keer mee te maken te hebben gehad.
Acht instellingen zeggen al langer dan een jaar niet altijd in staat te zijn alle patiënten die dat willen thuis te laten overlijden, drie instellingen werden vooral de afgelopen drie maanden, dus tijdens deze zomerperiode, met het probleem geconfronteerd.
Probleem wordt groter
De Blok vindt dat er wat moet gebeuren. "Dit probleem wordt de komende jaren alleen maar groter. We willen geen patiënten in de kou laten staan en vinden dat alle mensen zorg moeten krijgen. Dat klinkt heel logisch, maar dat is het helaas niet."
Behalve het tekort aan verpleegkundigen, zijn er volgens De Blok meer oorzaken voor het probleem: mensen die bijvoorbeeld in het ziekenhuis liggen, moeten sneller naar huis, waardoor er meer behoefte is aan thuiszorg, en thuiszorginstellingen zijn voorzichtig met het aantrekken van nieuwe mensen omdat ze vastzitten aan afspraken met zorgverzekeraars over het aantal patiënten voor wie zij de zorg vergoed krijgen.
Foto: iStock
Duizenden patiënten
De Blok denkt dat duizenden patiënten geen thuiszorg kunnen krijgen terwijl ze die wel nodig hebben. Daarbij gaat het niet alleen om palliatieve thuiszorg, maar om alle vormen van thuiszorg.
"We worden tegenwoordig dagelijks gebeld door ziekenhuizen en verzekeraars met de vraag of wij een patiënt kunnen helpen. Dan hebben ze al gebeld met onze wijkteams, het eerste aanspreekpunt bij hen, en daar te horen gekregen dat het niet mogelijk is. En sinds een half jaar bellen ze zelfs een paar keer per maand met mij persoonlijk in de hoop dat ik als directeur nog iets kan bereiken. Dat gebeurde voorheen nooit."