Pijn door fietszadels: 'Vrouwen durven geen seks te hebben omdat het er zo heftig uitziet'

Hannah Dines, een 25-jarige Engelse profwielrenster, wil een einde maken aan de schaamte en de stilte rondom een probleem waar 'heel veel wielrensters' volgens haar last van hebben. Namelijk: een opgezwollen vulva. 

Eerst dacht ze: het hoort. 'We associëren vagina's al snel met pijn', schrijft ze in een open brief in The Guardian. 'Denk aan ongesteldheid, penetratie wanneer je lijf er nog niet helemaal klaar voor is. Ik dacht gewoon dat fietsen de pijn wat erger maakte.'

Operatie

Dat was ook zo. Maar het zadel veroorzaakte niet alleen maar de welbekende zadelpijn, maar ook een megagrote zwelling. Zo heftig, dat ze geopereerd moest worden.

En ze is niet de enige. De Belgische gynaecoloog Luc Baeyens, verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel en het Brugmann Ziekenhuis, ziet wekelijks sportvrouwen met opgezwollen vulva's op zijn behandeltafel. "Dat zijn heftige zwellingen van de buitenste schaamlip, waar sommige wielrensters echt last van hebben." Hij beschreef het in het medisch vakblad British Medical Journal als 'bicyclist's vulva'.

Het zijn vooral wielrenners en in iets minder mate triatleten. 1 op de 6 rensters heeft er ernstig last van, zo blijkt uit onderzoek en 85 procent in mindere mate. Maar ook vrouwen die 'gewoon' een paar keer per week spinnen, kunnen de klachten krijgen. De zwelling wordt veroorzaakt door kleine ontstekinkjes in of onder de huid door wrijving met het zadel. Daardoor slippen de lymfevaten daar beneden dicht. Ook doordat vrouwen voorover gebogen op hun fiets zitten, raken die vaten afgekneld. 

Onder de douche

Heidi Van De Vijver (49) uit het Belgische Bornem kan erover meepraten. Ze fietste jarenlang in de top en zag geregeld collega-rensters onder de douche met rode ontstekingen en zwellingen. Inclusief zijzelf. "Maar bij mij was het héél extreem. Je kon het gewoon zien als ik een badpak aan had. Daar geneerde ik me wel voor."

"Ben je vroeger een man geweest?" vroeg een gynaecoloog haar eens, toen ze als jonge sporter de eerste klachten kreeg. "Dat kwam zó hard aan. Ik voelde me uitgelachen. Daarna durfde ik jarenlang niet meer naar een arts te gaan met dit probleem."

Pijn

Maar het was wel 'echt een probleem'. "Zitten deed zóveel zeer en na een wedstrijddag bleef de pijn altijd nog een paar dagen. Ik blééf maar verdovende crème smeren, maar daardoor werd het alleen maar erger omdat je dan niets voelde en niet op tijd stopte."

Vrouwen gaan door de pijn scheef op hun fiets zitten, weet gynaecoloog Baeyens, waardoor ze rugpijn, kniepijn en last van hun heupen kunnen krijgen.

Schaamte

Maar wat Baeyens vooral opvalt: de schaamte. "Ik sprak vrouwen die geen seks durven te hebben omdat het er zo heftig uitziet. Ik opereer veel vrouwen die aan mederensters zeggen dat ze er eventjes niet zijn vanwege een ontsteking. Ze durven de waarheid niet te vertellen."

"Het taboe is heel groot. Vorig jaar deed een student sportgeneeskunde onderzoek naar zadelpijnproblemen. Alle rensters zeiden: 'Wat fijn dat ons probleem nu serieus wordt genomen'."

Mannelijke ploegleiders

Van De Vijver denkt dat het vooral moeilijk is voor wielrensters om hun probleem te bespreken met een mannelijke ploegleider. "Ik ben ook ploegleider, maar ik ben een vrouw. Dus ik hoor dit soort dingen wel vaker dan mijn mannelijke collega's. Zonde eigenlijk, en onnodig, want waarom zou je je ervoor schamen? Het is juist iets dat veel te veel voorkomt."

Hannah Dines pleit dan ook in haar open brief voor meer onderzoek. "Op internet kom ik heel veel verhalen tegen van ongelukkige lotgenoten, maar op maar weinig plekken is gedocumenteerd wat ze eraan kunnen doen."

Enige optie

Opereren is eigenlijk de enige optie. Met als kanttekening, zo zegt Baeyens, dat de zwellingen weer terug kunnen komen als de patiënt weer gaat fietsen. "Het liefst zie ik dat vrouwen vóór de klachten komen, of als de zwelling nog niet zo heftig is."

Zo kunnen vrouwen een speciaal fietszadel gebruiken met een kortere neus en een gel-laagje in het midden. Van De Vijver: "Dat verlichtte bij mij enigszins." 

Ook adviseert Baeyens om na een fietstochtje te gaan liggen en een koelpack op het kruis te leggen. "Daardoor worden de bloedvaten weer vergroot." Hannah Dines schrijft in haar brief dat meer vrouwen soms rechtop moeten fietsen, 'zoals de Nederlanders allemaal doen'. Baeyens beaamt dat dat ook een goede maatregel is, net als een broekje met een naadloze zeem. Epileren is niet aan te raden, trimmen wél.

Baeyens en zijn collega's onderzoeken nu of er een genetische component is. "We hebben het idee dat de vrouwen gevoeliger zijn als er vaker zwellingen in de familie voorkomen, bijvoorbeeld na behandeling van borstkanker, waarna sommigen een opgezwollen bovenarm krijgen door vernauwde lymfevaten."

Helpen

Hij hoopt dat zijn onderzoek wielrensters, en fanatieke fietssters in het algemeen, verder kan helpen. "Want als die zwelling er eenmaal is, dan gaat-ie niet zomaar weg. Dan moet ik die vrouwen echt gaan opereren."

Zoals oud-wielrenster Van De Vijver, die de zwelling ná haar carrière weg liet halen. "Ik wilde me niet laten opereren toen ik nog veel fietste, want dan zou ik er weken uit liggen. De bult weg, je ziet niets meer als ik in badpak loop. Nu denk ik: had ik het maar eerder gedaan. "