Lentedip: als je totaal niet blij wordt van naar buiten gaan
Het is weer lente! De meesten kunnen niet wachten - zeker nu we noodgedwongen moeten binnenblijven - tot ze weer zo bloot mogelijk, met zoveel mogelijk fluitende vogels om zich heen op een zonovergoten terras kunnen neerstrijken. Instant happy worden ze. Maar niet iedereen ervaart dit zo. Er zijn mensen die van de lente en de daarbij behorende vrolijkheid juist een enorme dip krijgen. "Ik word pas weer gelukkig als de herfst in zicht is."
Mariella Star voelt zich echt enorm ellendig zodra de lente begint. Van jongs af aan kampt ze hier al mee. "Als alle kinderen vroeger buiten gingen spelen omdat het weer mooi weer was, stuurden mijn ouders me natuurlijk ook naar buiten. Ik had daar helemaal geen zin in. Wilde het liefst de hele dag onder de dekens in bed blijven liggen. Wachten tot het weer donker werd. Of nog liever: een hele lange lente- en zomerslaap. Tot het weer winter is", zegt Mariella.
"Vlak bij ons huis stond een grote boom, waar ik als klein meisje inklom. Zo hoog mogelijk. Verstopt tussen de bladeren creëerde ik dan een donker plekje voor mezelf waar niemand me kon vinden. Daar bleef ik dan de hele dag zitten, want ja, ik moest van mijn ouders met mooi weer naar buiten. Net als alle andere kinderen uit de buurt. Anders kreeg ik straf. Ik had wel vriendinnetjes hoor, maar die huppelden het liefst rond in het zonnetje."
'Zodra de dagen langer worden, word ik onrustig en heb ik continu een steen op de maag'
Niemand begrijpt haar. Van de zon word je toch blij? Maar Mariella niet. Zij wordt er ongelukkig van. Mariella gaat verder: "Het hoe en waarom weet ik ook niet precies. Het begint zodra de dagen langer worden zo ergens eind februari. Dan word ik onrustig en heb ik continu een steen op mijn maag. Alsof er iets heel ergs gaat gebeuren. Ik heb allerlei antidepressiva geslikt en verschillende therapieën ondergaan. Niks helpt. Ik moet er maar mee leren leven. Dat is soms best wel lastig, zeker als je omgeving er niks van begrijpt. Waarom ga je niet mee naar het strand? Waarom drink je niet gezellig een biertje met ons op het terras? Mariella stelt zich aan, zeiden ze. Het werd afgedaan als aandachtstrekkerij. Ik heb me heel eenzaam gevoeld."
Inmiddels is Mariella naar Scheveningen verhuisd, naar een wijkje waar de mensen haar goed kennen en haar niet dwingen om iets te doen wat zij niet prettig vindt. "Heb ik geen zin om met ze naar buiten te gaan, dan is dat oké. Ik heb sinds kort een hond waardoor ik vaker naar buiten moet. Maar als ik me echt heel slecht voel en niet naar buiten wil laat iemand in de buurt mijn hond uit. Ik ben ook aan het leren dat naar buiten gaan niet altijd leuk hoeft te zijn, maar dat het soms noodzakelijk is (de hond die moet plassen of er moeten boodschappen worden gedaan) of goed (wat lichaamsbeweging en vitamine D opdoen). Soms gaat dat goed, vaak genoeg krijg ik nog een paniekaanval."
Mariella deelt haar verhaal omdat ze anderen wil laten zien dat het oké is om een lente-/zomerdepressie te hebben. Dat het niet iets is om je voor te schamen. Dat er meer mensen zijn die doodongelukkig worden van zonlicht. "En dat je je door de maatschappij niet hoeft te laten opdringen om naar buiten te gaan, als jij dat echt niet wilt. Ik zit deze twee seizoenen het liefst binnen met de gordijnen dicht. Wachtend tot het einde van de zomer aanbreekt. Dan word ik weer een beetje gelukkig, want de herfst is in zicht."
Voorjaarsmoeheid
Volgens psychiater Anne Marie van Bentum bestaan er wel degelijk seizoensgebonden depressies, die we Seasonal Affective Disorders (SAD) noemen. Zo’n SAD komt het meeste in de winter voor, omdat die periode het meest frequent depressies triggert. Dat kan zich uiten in een echte winterdepressie, maar ook gewoon in een winterdipje. En zelfs voorjaarsmoeheid komt dus voor.
Bij een SAD kun je last hebben van een depressief gevoel, een verminderde zin in dingen waar je normaal gesproken blij van wordt, een veranderde eetlust, vermoeidheid, je hebt de behoefte extreem veel te slapen, je maakt een glazige indruk, je praat langzamer en beweegt je slomer, je voelt je nutteloos en schuldig, kunt je moeilijk concentreren en denkt aan de dood. Meestal begint zo’n SAD tussen je 18de en 30ste levensjaar. Hoeveel mensen hier last van hebben is moeilijk te zeggen. Het ligt er ook aan wie je meetelt: alleen de mensen met een depressie of is een dipje ook voldoende om van SAD te spreken? Naar schatting lijden zo’n 40 duizend tot een half miljoen mensen hieraan.
'Je moet letterlijk ontwaken uit je winterslaap. En dat kan wel even duren'
Een voorjaarsdepressie – of voorjaarsmoeheid, die iets minder hevig is dan een echte depressie – lijkt met name te komen door een gebrek aan vitamine D, dat wat je in de winter hebt misgelopen. Aan het einde van de winter voel je je futloos en moe en dit gevoel kan nog wel even duren, ook als de lente is begonnen. Je voelt de druk om naar buiten te gaan en leuke dingen te doen, maar hebt daar eigenlijk nog geen zin in. Vanwege gebrek aan energie dus. Je moet eigenlijk letterlijk ontwaken uit je winterslaap. En ja, dat duurt soms even.
Lichttherapie vanaf oktober
Wat volgens Van Bentum helpt bij mensen met een seizoensgebonden depressie is de helende werking van licht. Vijf ochtenden 30 minuten lang voor een lichtlamp van 10.000 lux kan iemand echt uit zijn depressie halen. Daar zijn geen pillen of psychotherapie voor nodig, zegt ze. De psychiater vertelt verder: "Met lichttherapie bij SAD moet je zo midden oktober beginnen. In eerste instantie doe je dit vijf dagen, maar als je later in het seizoen merkt dat het antidepressieve effect wegzakt kan je nog een kuur doen."
"Mensen met oogklachten moeten dit eerst even met hun oogarts overleggen en ook bij mensen met een bipolaire stoornis (manisch-depressief) is enige voorzichtigheid geboden. Er bestaat namelijk een kleine kans dat deze mensen door het inzetten van lichttherapie bij een depressie kunnen doorschieten naar een (hypo)manie." Werkt dit niet? Dan is psychotherapie, net zoals bij andere depressies, aan te raden. Zo nodig aangevuld met antidepressiva.