De vijf spelregels van... helpen
Het wemelt van de ongeschreven regels in het leven. Wetmatigheden die niemand je vertelt, maar waar iedereen een mening over lijkt te hebben. In deze rubriek nemen we iedere week een situatie of gelegenheid onder de loep: hoe hoort het daar eigenlijk? Deze week: de vijf spelregels van helpen.
De situatie
Gevraagd en ongevraagd, een handje of een overdosis. Samen een schutting zetten of samen een scheiding herkauwen. Hulp is handig, maar ligt soms ook gevoelig. Wat zijn de yay’s en nay’s als het gaat om helpen?
De spelregels
1. Vragen staat vrij
Kun je? Mag ik? Kan ik misschien? Het is soms knap lastig om hulp te vragen. Nee joh, we lossen het zelf wel op. En nee, we willen iemand vooral niet tot last zijn met onze eigen sores. Best wel dom eigenlijk. Want hoe weet jij nou of een ander het lastig vindt? Volgens Wim Dekker, lector informele netwerken aan de Christelijke Hogeschool Ede, is de huidige moraal dat je verantwoordelijk bent voor je eigen leven. Hulp vragen wordt daarin vaak gezien als een teken van zwakte, met name in het westerse deel van de wereld. "Als je om hulp moet vragen, is je verhaal toch wat mislukt."
Systeemcoach Gijs Eikelenboom vult aan: "We hebben elkaar aangepraat dat hulp vragen gelijk staat aan 'minder competent' of 'labiel' zijn. Maar ook het verlies van controle, moeite met het vertrouwen van anderen of de angst een ander te overvragen kan ervoor zorgen dat je het liever zelf doet." Handig dus om jezelf bewust te zijn van je eigen vooroordelen, voordat je een hele zondag in je uppie loopt te prutsen aan die schutting, of na drie bakken ijs en alle Bridget Jones-films nog steeds niet uitgesnotterd bent. Niet invullen voor een ander. Vragen staat nog altijd vrij.
2. Toelaten is ook een talent
Niet alleen hulp vragen is een kunst, het daadwerkelijk kunnen ontvangen is evengoed belangrijk. "Hulp kunnen vragen en ontvangen wordt in de nabije toekomst urgent", zegt Dekker. "Als ik straks grijs ben, hebben we te maken met een cohort ouderen waar je eng van wordt. Ouderen die hulp nodig hebben in een samenleving waarin de professionele zorg verder is uitgekleed. Als je dan nooit hebt geleerd hulp te vragen en te ontvangen, kom je klem te zitten, vereenzaam je. Dat is waar we op dit moment op afstevenen." Sta jezelf toe om het even niet te weten, om even te verzachten. Het is misschien moeilijk te geloven, maar ook jij bent maar een mens.
3. Wees duidelijk
Vraag je hulp bij het verhuizen, zeg dan duidelijk wat je van iemand verwacht. En hoe lang. Een paar dozen sjouwen is iets anders dan de wasmachine naar zolder takelen. Ook als het gaat om emotionele hulp is het raadzaam om zo expliciet mogelijk te vertellen waar je behoefte aan hebt, en waaraan niet. Helpers opgelet: als iemand twee keer zegt dat je hulp echt niet nodig is, dan is dat geen beleefdheid maar gewoon een andere behoefte. En ook dat is oké.
4. Gun de ander ook zijn moment
Toch is er ook een uitzondering op spelregel 3. Soms moet je hulp niet zozeer aannemen voor jezelf, maar voor de ander. Zeker wanneer er sprake is van groot leed, kan het voor jezelf en voor de mensen om je heen troostend zijn om toch een keer bij Tante Til te gaan eten, ook al komt het eigenlijk niet uit. Of om je oude vader toch die lamp in de keuken op te laten hangen, ook al doet een elektricien het drie keer zo snel. Soms weegt het doel zwaarder dan de daad.
"Een hulpvraag zorgt voor contact", zegt systeemcoach Gijs Eikelenboom. "Het creëert een vorm van intimiteit tussen mensen die veel makkelijker is voor de gever dan voor de ontvanger. Het raakt aan je vermogen je kwetsbare kern te laten zien. Daarbij is 'hulp(verlening)' een ongelukkig woord. Alsof je iets ondergaat. In werkelijkheid gaat het over een relationeel proces waarbij geven en ontvangen voortdurend in beweging zijn. Als ontvanger ben je namelijk net zo goed aan het geven. Dankbaarheid, erkenning, blijdschap, een goed gevoel."
5. Sta niet eeuwig in het krijt
Het leven is geven en nemen. Geef jij een maand de plantjes water als je buren op de camping in Friesland zitten, dan helpt de handige Harry je op zijn beurt met snoeien van de boom in de voortuin. Prima geregeld, maar zorg er wel voor dat je niet eeuwig bij de ander in het krijt staat. Kun je zelf geen wederdiensten bedenken of leveren, toon je dankbaarheid dan met een bloemetje of een zelfgebakken taart. Het hoeft niet groot te zijn, ieder gebaar telt. En: zég ook dank je wel. Een oprecht bedankje maakt alle hulp tot een kleinigheid.