Na de plotselinge dood van hun zoon Mees (16) lopen Anemoon en Arjan nu hun eigen 'rouwpad'

"Kijk nou!", zegt Anemoon Elzinga (53) terwijl ze een zwarte steen opraapt in de duinen van Terschelling. "Het lijkt op een kusmondje. Ja, dan vind ik het wel leuk om te denken dat het een kusje is van Mees."

'Rouw is alles tegelijk'

We lopen een stukje van The Walk of Grief, een rouwpad van 75 kilometer door de natuur en dorpen van Terschelling. Anemoon en haar man Arjan Berkhuysen (55) ontwikkelden het pad na het plotselinge overlijden van hun destijds 16-jarige zoon Mees, iets meer dan vier jaar geleden.

"Rouw is alles tegelijk", vertellen ze tijdens het wandelen. "Het is zo intens: de pijn, het verdriet, de boosheid, maar ook de blije momenten." Arjan vertelt hoe zijn lichaam verkrampte van de emoties. "Dan helpt het om te bewegen. Wij gingen wandelen, ook om ruimte te krijgen in ons hoofd en de pijn en het verdriet aan te gaan. In de natuur kun je ongestoord huilen."

Zo'n 14 jaar geleden was het gezin van Arjan en Anemoon met hun zoon Mees (toen 6) en hun 4-jarige dochter Lente (die ervoor kiest om zoveel mogelijk buiten de media te blijven) vanuit Utrecht naar Terschelling verhuisd. Het eiland waar ze al langer verliefd op waren. "We zijn hier zelfs getrouwd", vertelt Arjan aan de voet van de Brandaris, de vuurtoren van Terschelling.

Gelukkig gezin

Het gezin was hier gelukkig. "Levendig", vat Anemoon het samen. "We deden heel veel samen. Gingen backpacken; 17 uur in een bus met twee kleine kinderen, die opvallend weinig klaagden. Of we gingen op wandelvakantie. En op het eiland gingen we hardlopen met de kinderen. Of gingen Arjan en Mees samen surfen of strandzeilen. We hadden het écht goed samen. Dat klinkt nu alsof ik het romantiseer, maar het was echt zo."

Dat veranderde op 1 maart 2021. Voor Anemoon, die uitvaartbegeleider is, een drukke werkdag, herinnert ze zich. "Er waren twee uitvaarten op het eiland. Eén was net geweest, met de andere was ik bezig." "Ik had gekookt", zegt Arjan, die zich als zzp'er bezighoudt met natuurbehoud. "Rijst met boontjes en saté."

'Is de politie al bij jullie?'

Mees had die dag doorgebracht met vrienden, van wie er één in Harlingen woonde: de plaats in Friesland waar vanuit de boten naar Terschelling vertrekken. Hij zou hem voor het avondeten nog even op de fiets naar de boot brengen. 

"Met etenstijd was hij nog niet terug, dus wij besloten vast te eten", vertellen ze. "Mees was geen onverantwoordelijke jongen, we vertrouwden erop dat hij zo wel zou komen. Maar ook daarna kwam hij maar niet. We checkten met Find my iPhone waar hij was, iets wat we normaal nooit deden, en zagen dat hij nog vlak bij de boot was. 'Hij is vast iemand tegengekomen met wie hij staat te praten', zeiden we tegen onszelf." Totdat een ambulancebroeder die ze kenden, belde. "Is de politie al bij jullie?"

In de dichte mist van die dag was Mees aangereden door een auto. "Het zag er niet goed uit, vertelde hij. Wat er precies met Mees aan de hand was, wisten we nog niet. Maar ik voelde gelijk: het komt niet meer goed", zegt Anemoon. Ze vervolgt: "Terwijl jij veel emotioneler was hè?"

"Ik bleef in mezelf zeggen: 'Kom op, Mees. Kom op'", reageert Arjan. "Ik kon niet geloven dat hij dood zou gaan. Dat kan toch niet, met een kind van 16? Ja, ik weet: het kan wel, maar mijn gevoel zei: dit kan niet."

In de regelstand

Omdat een helikopter in die dichte mist niet kon vliegen, werd Mees met een snelle boot naar het ziekenhuis in Groningen gebracht – het ziekenhuis waarvan ze op het eiland weten: daar ga je niet zomaar heen. Anemoon, Arjan en Lente gingen er met net zo'n boot achteraan. "We hadden al een nicht van ons gebeld die in het ziekenhuis werkte: 'Wil jij alsjeblieft naar Mees gaan? Dan is hij in elk geval niet alleen'."

Waar Arjans emoties alle kanten op gingen, ging Anemoon meteen in de regelstand. "Op de boot belde ik een vervanger, met de vraag of iemand de uitvaart waar ik mee bezig was van me kon overnemen. Ik vond het belangrijk dat dat goed geregeld was, en wist: de komende dagen ga ik niet werken." Ze kwamen in het ziekenhuis aan op het moment dat Mees uit de operatiekamer kwam. 

Laatste nacht samen

"Dat is zo onwerkelijk: dan zie je hem aan al die apparatuur en slangen liggen. We mochten die nacht bij hem blijven. Met zijn vieren sliepen we op zijn kamer. We speelden een playlist af die familie en vrienden eerder hadden samengesteld voor Mees' verjaardag. We huilden, we praatten tegen hem. Totdat de volgende ochtend de apparatuur werd uitgezet. Er was geen kans dat Mees het zou overleven, was ons verzekerd."

En dan ga je terug, met de boot, naar het eiland. Met Mees in zijn kist. "We werden bij aankomst echt omarmd door het eiland. Dat voelde heel warm", vertelt Arjan.

Verlies was van iedereen 

"Vrienden stonden ons bij aankomst op te wachten. We kregen kaarten, brieven, mensen maakten eten voor ons. Het voelde alsof Mees van iedereen was, en het verlies daarmee ook. Dat vonden we heel mooi: Mees was ons kind, Lentes broer, maar ook een vriend, een werknemer, een klasgenoot. En zelfs mensen die wij niet kenden, kwamen naar ons toe omdat ze geraakt waren door zijn verlies."

Tijdens de uitvaart op het strand van Terschelling begon het wandelen, denkt Anemoon achteraf. "Het is hier de gewoonte dat je vanuit je huis met de overledene richting de plek van de uitvaart gaat, en mensen sluiten gedurende de route aan. Door corona kon dat laatste niet, maar wij liepen wel met Mees vanuit ons huis naar het strand."

En toen moesten ze hun leven opnieuw vormgeven, zonder Mees. "Zo'n eerste week tot aan de uitvaart is een hoop geregel", vertelt Anemoon. "En hoewel de eilanders er ook na die tijd echt voor ons waren, kwam daarna ook het gemis. Wij gingen allebei heel anders met onze rouw om: Arjan koos echt zijn momenten om het verdriet ruimte te geven." "'Ik ga even huilen', zei ik dan", reageert Arjan. "Dan ging ik wandelen, de duinen in, even alleen zijn met mijn verdriet en de spanning uit mijn lijf halen. En daarna kwam ik weer terug."

Er gewoon zíj́n 

"Bij mij overviel het me veel meer", zegt Anemoon. "Ik had dagen waarop ik niets gedaan kreeg. Dan ging ik soms schilderen, of wandelen, dat was dan het enige wat lukte." "Ik moest echt leren om er op zo'n moment gewoon te zíj́n", vertelt Arjan. "Als Anemoon zo verdrietig was, wilde ik het heel graag oplossen, zorgen dat het goedkwam. Maar het kon niet goedkomen, er was geen oplossing. Inmiddels kan ik dat goed: ook niet weglopen, maar er gewoon zijn. Dat is genoeg, weet ik nu."

Er waren ook momenten waarop ze samen gingen wandelen. Door de duinen, over het strand, door het Donkere Bos (Arjan: "Heel toepasselijk is die naam."). Allebei met hun eigen gedachten en emoties, soms in gesprek, soms in stilte. En dat wandelen hielp, merkten ze. Gewoon om ruimte te krijgen in hun hoofd, en hun lijven te laten ontspannen. "Hele stukken liepen we, ik denk dat we elk paadje van het eiland hebben gezien", lacht Anemoon. Langzaamaan ontstond het idee: kunnen we geen route maken op het eiland zodat ook anderen dit kunnen ervaren?"

Het leek een klein idee, maar werd al snel zo groot dat ze er meerdere dagen per week mee bezig waren. "We vroegen aan andere eilanders welke plekken op Terschelling voor hen belangrijk waren als ze niet lekker in hun vel zaten. Zo kwamen we op een kaart met meer dan vijftig punten. Daarna verbonden we die tot een route. Dat deden we door te lopen, te voelen of het goed was, te schrappen en dan weer een andere route te proberen. En dat net zolang totdat we echt tevreden waren." 

Steeds groter idee

Maar het idee werd groter. Met de Brandaris, die het begin- en eindpunt vormt van de tocht, regelden ze dat iedereen die de route loopt een kaart in de brievenbus kan doen, waarop kan worden geschreven voor wie of wat diegene loopt. "Want het hoeft niet per se iemands dood te zijn", zegt Anemoon. "Het gaat om verlies in de breedste zin van het woord: van gezondheid, een huis, een relatie, werk... Dat mag iedereen voor zich weten." Die kaarten worden eens per jaar verbrand tijdens een ritueel op het strand. 

Daarnaast kwamen er een 'struinkistje' waarin mensen kleine aandenkens aan de wandeling kunnen bewaren, een insigne, en een boek met de route, verhalen over rouw en foto's. "Daarvoor spraken we onder andere met wetenschappers, filosofen, lotgenoten en kunstenaars die hun visie op verdriet deelden." 

En er werden afspraken gemaakt met eilanders die iets voor de wandelaars kunnen betekenen. De dominee, die een stuk wil meelopen als daar behoefte aan is, een paardencoach, die via het paard je gevoel bespreekbaar maakt. "Het wordt steeds meer iets van het eiland", zeggen ze.

Verbinding in verdriet

Op 1 maart, vier jaar na de dood van Mees, ging het pad open. "We besloten in eerste instantie 500 wandelboxen te bestellen, met daarin onder andere het doosje en het boek", vertelt Anemoon. "We twijfelden nog: zijn dat er niet te veel? Maar snel nadat het pad open was gegaan, waren ze al verkocht."

Ze zijn nu feedback aan het verzamelen, en die is heel positief. Zo horen ze verhalen van wandelaars die elkaar op de route tegenkomen, een stukje samen optrekken en met elkaar hun verdriet delen. "Die verbinding in het verdriet kan heel helend zijn."

Het pad is een mooi gevolg van een enorm gemis, zo zien ze het. "Als ik kon zou ik alles meteen terugdraaien", zegt Arjan. "Ik zou niets liever willen dan dat." Op de vraag hoe ze hun leven nu zouden omschrijven, zegt Anemoon: "We leven. Dat voel ik echt. We hebben mooie momenten en we doen leuke dingen samen." Arjan vult aan: "Gelukkig wil ik het niet noemen, maar ik ben blij dat ik leef. Dat ik iets kan betekenen, dat vind ik echt fijn."

Zondaginterview

Elke zondag publiceren we een interview in tekst en foto's van iemand die iets bijzonders doet of heeft meegemaakt. Dat kan een ingrijpende gebeurtenis zijn waar diegene bewonderenswaardig mee omgaat. De zondaginterviews hebben gemeen dat het verhaal van grote invloed is op het leven van de geïnterviewde.

Ben of ken jij iemand die geschikt zou zijn voor een zondaginterview? Laat het ons weten via dit mailadres: zondaginterview@rtl.nl

Lees hier de eerdere zondaginterviews.