Carina's dochter stapte uit het leven: 'Ze wilde niet dood, maar wilde niet meer voelen wat ze voelde'

Deze week is het Wereld Suïcide Preventie Week, waarin er extra aandacht wordt gevraagd voor suïcidepreventie. Dat is nog hard nodig: in Nederland overlijden gemiddeld 5 mensen per dag door zelfdoding. Eén van hen was Nomie, de dochter van Carina Rasser-Driesen (58). 

Nomie komt in 2002 ter wereld, tegelijk met haar tweelingzus. Ze is als kind een zorgzaam, lief meisje, vertelt haar moeder. "Ze was erg begaan met anderen. Die vond ze eigenlijk belangrijker dan zichzelf; ze cijferde zichzelf vaak weg." Nomie was ook zeer ambitieus en perfectionistisch, wilde altijd alles erg goed doen. "Terwijl ze aan de andere kant onzeker, gevoelig en kwetsbaar was."

Alleen maar huilen 

Met die combinatie van eigenschappen zit ze zichzelf flink in de weg. Al op jonge leeftijd worstelt ze met het leven. Als ze 10 jaar is, blijkt Nomie net als haar oudere broer een autismestoornis te hebben. "Ze was heel star in haar denkbeelden", vertelt haar moeder. "Ze dacht dat mensen haar op een bepaalde manier aankeken of over haar dachten, voelde zich snel afgewezen en dan ging ze nóg meer haar best doen. Op een gegeven moment hou je dat niet meer vol. Op haar 14de is ze geknapt."

Nomie, die dan al enige tijd in de jeugdhulpverlening zit, komt thuis te zitten en kan niets anders doen dan huilen. Haar moeder ziet het met lede ogen aan. "Ze was heel negatief: niets lukt mij, ik kan het allemaal niet, wat doe ik hier?" Het doet Carina veel pijn om haar dochter zo over zichzelf te horen praten. "Dat is vreselijk als ouder. We vertelden haar vaak hoeveel we van haar houden, maar het kwam gewoon niet bij haar binnen."

Carina maakt haar duidelijk dat ze er altijd voor haar is en dat ze haar alles kan vertellen. "Maar dat wilde ze niet, ze wilde ons er niet mee belasten. Ik wilde haar zó graag helpen, maar ze liet het niet toe. Ze had het gevoel dat niemand haar kon helpen. Ik kon gewoon niet bij haar komen, voelde me machteloos."

Snijden en littekens

Nomie is 13 jaar als ze zichzelf begint te snijden. "De eerste keer dat ze dat had gedaan was ze daar zelf zo van geschrokken dat ze het tegen haar mentor op school heeft verteld. Die mocht het eigenlijk niet tegen mij vertellen, maar heeft dat gelukkig wel gedaan. Nomie legde me later uit dat ze het deed om haar negatieve gevoelens te overstemmen met fysieke pijn." Ze belooft haar moeder het nooit meer te zullen doen. "Dat is haar niet gelukt." 

Maar omdat Nomie snijdt op plekken die ze aan het zicht kan onttrekken en haar littekens altijd zorgvuldig verborgen houdt onder kleding, weet Carina er niets van. Pas als het op haar 15de bijna misgaat, wordt duidelijk wat Nomie zichzelf al die tijd al aandoet. Op aanraden van haar ambulant begeleider wordt ze 6 tot 8 weken opgenomen bij een open opnameafdeling, 'om even helemaal tot rust te komen'. Carina: "Sindsdien heeft ze eigenlijk nooit meer thuis gewoond."

Nomie belandt van opname in crisisopname, komt van de ene instelling in de andere terecht. De spaarzame keren dat ze het thuis mag proberen, gaat het zo slecht dat ze al snel weer moet worden opgenomen. Vanaf haar 18de valt Nomie onder de volwassenenpsychiatrie. Voor haar is dat desastreus. "Als iemand autistisch is en eindelijk ergens gewend is en mensen in vertrouwen durft te nemen, dan moet je diegene vooral niet overplaatsen", zegt haar moeder. 

"Elke verandering bracht paniek teweeg, en deze al helemaal. Als kwetsbaar meisje kwam ze tussen ernstiger problematiek te zitten dan ze in de jeugdpsychiatrie gewend was. Ze heeft verschrikkelijke dingen meegemaakt die zeker niet hebben geholpen."

Aan de zijlijn

Wat het voor Carina extra moeilijk maakt, is dat ze lang niet alles te weten komt wat er bij haar dochter speelt. "In de jeugdzorg werden wel dingen met ons gedeeld, maar in de volwassenenzorg gaat de privacy voor. Als Nomie niet wilde dat wij iets wisten, kregen wij als ouders het niet te horen. Wij hebben ons er echt over verbaasd hoe dat gaat. In het weekend kwam ze naar huis, terwijl wij helemaal niet wisten waar we op moesten letten. Het is afschuwelijk om zo aan de zijlijn te moeten staan. Je weet dat je je kind op den duur moet loslaten, maar daar stel je je toch wat anders bij voor dan dit." 

Carina ziet haar dochter steeds verder afdrijven. Nomie probeert zichzelf meermaals van het leven te beroven. Soms in een opwelling, soms achteraf boos dat het niet is gelukt. "Toch blijf je hoop houden. Dat moet wel, anders hou je het niet vol. Elke keer dacht ik: bij deze instelling zal het wel beter gaan. Helemaal toen ze eindelijk in de buurt werd opgenomen, in Franeker."

Carina zag het helemaal zitten, en Nomie leek ook hoopvol. "Ze had weer toekomstperspectief, begon over 'later'. Dit is het, meisje, zei ik tegen haar. Vanaf nu gaat het de goede kant op."

Tóch die mededeling

De volgende ochtend, op 26 april 2021, wordt Carina gebeld door de psychiater van de kliniek. Terwijl ze op haar werk zit, krijgt ze de mededeling waar ze al jaren voor vreesde, maar die ze juist nu niet zag aankomen: Nomie leeft niet meer. Ze heeft zelf een einde aan haar leven gemaakt. 

"Ik voelde helemaal niets. Heel raar. Mijn collega’s hebben me thuisgebracht maar daar weet ik niets meer van. Ik wilde eerst naar Nomie toe, daarna schoot ik al snel in de regelmodus. Het was alsof ik de realiteit niet helemaal kon laten binnenkomen omdat ik anders zou instorten. Het was surrealistisch."

Afscheidsbrief 

De afscheidsbrief die Nomie achterliet, biedt Carina enige troost en houvast. "Vooral omdat ze zo concreet haar wensen had opgeschreven over haar uitvaart. Het regelen van de uitvaart, het bezig zijn met de invulling daarvan, heeft me erg geholpen. We hebben al haar wensen uitgevoerd. Ik vond het een fijne gedachte dat we dat nog voor haar konden doen."

Nomie had ook een missie: ervoor zorgen dat de jeugdzorg beter wordt geregeld voor alle jongeren die ermee te maken krijgen. Vlak voor haar dood schreef ze nog een uitgebreide mail aan Tweede Kamerlid Lisa Westerveld. Daarin vraagt ze aandacht voor de gang van zaken binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie, die volgens haar te wensen overlaat. Zelf voelt ze zich opgegeven door de hulpverlening, schrijft ze, maar misschien kan ze voor anderen nog iets veranderen. 

Verdrietig, bang, alleen en onbegrepen

Ze schrijft over de vele opnames op in totaal tien verschillende afdelingen. Over de vele nare ervaringen die ze heeft opgedaan binnen de psychiatrie. "Graag wil ik geloven dat hulpverleners […] alles met de beste intenties en bedoelingen doen en het beste met de cliënt voor hebben. Helaas heb ik dat heel vaak anders ervaren en zit ik op het moment dieper dan ooit", schrijft ze.

Ze schrijft ook over ziekenhuisopnames, gedwongen medicatie, fixaties, separaties. "Dit soort ervaringen hebben mij meestal meer onderuitgehaald dan er weer bovenop." Over hoe verdrietig, bang, alleen en onbegrepen ze zich vaak voelde binnen de psychiatrie. "Kleineren, schreeuwen, uitschelden en het soms te snel toepassen van dwang hebben mij echt gebroken." 

Wat ze in plaats daarvan nodig had – en velen met haar – waren een luisterend oor, steun, troost en gezien worden, schrijft ze. Ze voelde zich een speelbal van de instanties, die haar overgooiden als het te ingewikkeld werd. "Dan geven ze mij eigenlijk gewoon op." 

Wéér naar een andere plek 

Ze noemt het loodzwaar om steeds opnieuw hoop op verbetering te vinden, je opnieuw open te stellen bij nieuwe en onbekende mensen en elke keer opnieuw je verhaal te moeten doen. Om als ze op haar kwetsbaarst is weer te worden doorgestuurd naar een andere plek waar het hele riedeltje weer van vooraf aan begint. "Mijn vertrouwen in de hulpverlening is zo goed als weg. Ik zit zo erg vast in mijn problemen […] en het lijkt geen enkele organisatie aan te gaan."

Anderen die ze leerde kennen liepen volgens Nomie tegen dezelfde dingen aan. Er was te weinig oog voor de persoon zelf, en te veel voor probleemgedrag en diagnoses. "Je bent dan geen persoon meer, je bent je problemen. En als die toch ingewikkelder zijn dan gedacht, dan ga je gewoon weer weg bij de zorginstelling en mag een andere het proberen. […] Er wordt in mijn ogen te weinig gekeken naar wie jij bent, hoe jij in elkaar steekt en wat jij nodig hebt en wat je kan helpen. Mede daardoor raken mensen nog erger in de knel. Soms zelfs met een fatale afloop.”

Twee dagen later gingen die laatste woorden ook over haarzelf. Nomies vader zocht contact met Lisa Westerveld, die Nomie sindsdien geregeld benoemt in Kamerdebatten over problemen in de jeugdzorg. Hoewel Nomie het gevoel had dat ze niet geholpen kon worden, tonen cijfers aan dat hulp wel kán helpen – als het de juiste is. In Nederland hebben jaarlijks naar schatting zo’n half miljoen mensen suïcidale gedachten. Meer dan 99 procent van hen weet zich te redden met hulp van hun omgeving of een professional.

Moeilijker dan in het begin

Carina wil benadrukken dat Nomie niet dood wilde. "Ze wilde alleen niet meer voelen wat ze voelde. Depressie is een vreselijke ziekte." Bijna vierenhalf jaar na het verlies van Nomie is het verdriet er nog niet minder om. Het 'een plekje geven' of 'verwerken', dat kan ze niet. "Het blijft er altijd. Misschien vind ik het nu nog wel moeilijker dan in het begin, want dan leef je nog in een roes en wordt er nog aan je gedacht." 

Nu vraagt er zelden nog iemand naar Nomie. "Ze had een hechte vriendinnengroep waar ook haar tweelingzus in zat. Op Nomies sterfdag hoorde ze dit jaar tot haar verdriet maar van één vriendinnetje iets. 'Na vier jaar is het dus klaar', zei ze. Zo ervaar ik het ook. Ik kan natuurlijk niet verwachten dat iedereen het er altijd over wil blijven hebben, maar ik vind het wel lastig, want voor mij is het wél belangrijk."

Daarom deed het haar heel goed om mee te schrijven aan het deze week verschenen boek Toen jij de stilte vond, waarin meerdere ouders van kinderen die uit het leven stapten hun verhaal doen. "Ik vond het heel fijn dat ik het er weer even over mocht hebben. Het is confronterend om er weer in te duiken, maar ook heel mooi."

Blijf naar elkaar kijken 

'De Carina die ik was voor het overlijden van Nomie, is er niet meer', schrijft ze in het boek. Zij zal nooit meer de oude worden, en het leven nooit meer hetzelfde. "Ik trek me veel minder aan van wat anderen vinden over van alles en nog wat. Lekker belangrijk. Ik weet nu waar het om draait in het leven, en dat het niet groots hoeft te zijn. Het belangrijkste is dat je als familie bij elkaar blijft en naar elkaar blijft kijken. Ik besef meer dan ooit hoe vergankelijk het leven is en dat je ervan moet genieten zolang het duurt."

Het boek ‘Toen jij de stilte vond’ van Stichting Nooit Voorbij is nu verkrijgbaar.

Klik hier voor meer Lifestyle