Sveya (31) is uitvaartfotograaf: 'Zichtbaar maken wat mensen nog niet kunnen uitspreken'
Toen haar opa 13 jaar geleden overleed, nam Sveya Dieker (31) haar fototoestel mee naar zijn huis, waar hij opgebaard lag. Het was het begin van haar passie voor uitvaartfotografie. "Ik zag hoe dierbaar en waardevol de foto's die ik had gemaakt – van opa in zijn kist, zijn handen, de bloemen – waren voor mijn oma en de rest van de familie. Het is bijzonder om dat ook voor andere mensen te kunnen doen."
Voor veel mensen zijn de dood en afscheid nemen dingen waar ze niet te lang bij stil willen staan. Maar voor Sveya heeft het er altijd bij gehoord. "Mijn moeder werkte in de uitvaartzorg. Als we 's avonds als gezin aten, ging het over hoe onze dag was geweest op school, maar ook over het werk van mijn ouders."
Normale vragen
"Het ging dus ook over mensen die waren overleden. Wij vroegen dan als kinderen hoe oud iemand was geweest, of diegene er al even had gelegen, of er familie bij was geweest. Het waren voor ons hele normale vragen tijdens de aardappels, groenten en vlees. Ik heb de dood dan ook altijd gezien als onderdeel van het leven."
Haar opa was de eerste persoon in haar familie van wie ze bewust een overlijden meemaakte. 18 was ze, en ze ging een middag in haar eentje bij haar opgebaarde opa zitten, terwijl haar familie de uitvaart regelde. "Mijn neefjes en nichtjes vonden het eng om daar te zijn, maar ik niet. Ik maakte foto's van zijn handen, hij had hele grote handen. Van opa in de kist. Van de bloemen. Van een hand op de schouder en elkaar troosten."
"De foto's hadden technisch veel beter gekund. Maar ze waren zo dierbaar voor de familie. En mijn oma heeft er veel steun aan gehad."
In een roes van rouw
Ze ziet het nu ook bij families van wie ze uitvaarten fotografeert, zegt ze. Sinds een paar jaar doet ze dat professioneel. "Door de foto's kunnen mensen hun verhaal delen, ze geven een aanleiding om erover te praten. Rouwen doe je alleen, maar ook samen. Ik vind het mooi als ik daarbij kan helpen."
"Maar ik zie ook dat het bijvoorbeeld helpt bij mensen die door dementie niet goed snappen dat hun partner is overleden. En ik heb eens een uitvaart gefotografeerd van iemand die een zoon met het downsyndroom had, ook hem hielp het om te begrijpen wat er gebeurd was."
"Maar vooral voor nabestaanden die plots afscheid hebben moeten nemen van een geliefd persoon. Zij leven volledig in een roes, waardoor veel van de week, en het afscheidsmoment vervaagt. Het is niet alleen verdriet fotograferen – wat men vaak denkt. Het zijn intieme, dierbare en waardevolle momenten van en rondom een afscheid in beeld brengen die je in een roes van rouw niet goed meer kunt herinneren."
"Ik denk dat ik een kindje dat alleen leven had in de buik, toch aanwezig kan laten zijn in de rest van hun leven."
Sveya fotografeert ook mensen die weten dat ze binnenkort overlijden. En stilgeboren en jong overleden kinderen, als vrijwilliger voor Stichting Still. "Als ik thuiskom laat ik de emoties wel even zakken. Ik zorg ook altijd dat ik deze foto's binnen een paar dagen heb bewerkt en verstuurd. Omdat het voor de familie belangrijk is, maar ook om het zelf uit mijn hoofd te krijgen."
Bijzondere band
Het zorgt wel voor een band met de mensen die ze fotografeert. "Ik heb bijvoorbeeld nog weleens een appje gekregen van een familie van wie ik het stilgeboren kindje had gefotografeerd, om mij te laten weten dat de moeder weer zwanger was. Ik denk dat ik voor deze gezinnen een kindje dat alleen nog leven had in de buik, toch aanwezig kan laten zijn in de rest van hun leven."
Eén keer heeft Sveya een bruiloft gefotografeerd, en ook bevallingen en newborns zitten in haar portfolio. "Maar als ik gebeld wordt met de vraag of ik een afscheid of uitvaart wil fotograferen, spring ik een stukje in de lucht. Omdat ik dan nog meer het gevoel heb dat ik iets bijzonders kan doen voor de nabestaanden."
Nadenken over de optie
Sveya hoopt meer aandacht te krijgen voor deze vormen van fotografie. "Vaak zeggen mensen: we kunnen voor een paar tientjes een film laten maken van de uitvaart. Maar hoe vaak kijk je die terug? In een fotoboek kun je terugkijken wanneer jij daar zelf behoefte aan hebt, ook als het maar een paar minuten is."
"Ik ben ervan overtuigd dat foto's ontzettende waardevol zijn en troost en steun bieden in momenten van rouw en gemis."
"Veel uitvaartverzorgers bespreken de optie ook nog niet met mensen. Of ze doen het wel, maar dan moet er meteen een knoop worden doorgehakt omdat er maar een week is om de uitvaart te regelen. In eerste instantie zeggen mensen dan nee, want waarom zouden ze foto's willen van die dag? Terwijl ik merk dat als ze er iets langer over kunnen nadenken, veel mensen er toch de waarde van inzien."
Wat luchtiger
Ook hoopt ze dat er 'wat luchtiger over wordt gedacht'. "Over de hele uitvaartbranche hangt een soort zwaarte, het is iets waar weinig over wordt gepraat. Maar bespreek met elkaar wat je wil. Wil je begraven worden of gecremeerd, koffie met cake of niet? En wel of geen foto's?
De dood is een heel normaal onderwerp, ik hoop dat er ook steeds meer zo over wordt gepraat. Al is het maar om te voorkomen dat nabestaanden zonder tijd om erover na te denken moeten beslissen wat ze willen."
Klik hier voor meer Lifestyle
