Ruim de helft van Nederlandse jongeren wordt wel eens online gepest

Ruim de helft van alle Nederlandse jongeren tussen de tien en twintig jaar is wel eens online buitengesloten en bij een kwart van deze jongeren (23%) gebeurt dit zelfs maandelijks. Dit blijkt uit nieuw onderzoek van Helpwanted en Stichting School & Veiligheid in samenwerking met dr. Remco Spithoven. Spithoven is lector Online Weerbaarheid bij hogeschool Saxion: "Ondanks dat ik helemaal thuis ben in dit onderwerp en dus wist dat de online weerbaarheid van onze jongeren een probleem is, schrok ik toch van deze cijfers. Dit is de eerste keer dat we een thermometer in deze problematiek steken, en die thermometer is behoorlijk uitgeslagen."

Verdrietig, boos en eenzaam

Spithoven noemt het een sociaal probleem van grote omvang en met enorme impact. Uit het onderzoek blijkt namelijk ook dat jongeren die online buitengesloten worden zich daardoor regelmatig verdrietig (42%), boos (35%) en eenzaam (30%) voelen. Spithoven: "Dat geeft wel aan hoe belangrijk de onlinewereld voor kinderen en jongeren is. 

Geen onderscheid tussen on- en offline

Wij, als volwassenen en ouders, zijn nog erg geneigd om de onlinewereld helemaal los te zien van de ‘echte’ wereld, terwijl onze kinderen eigenlijk in een hybride wereld leven waarin het onderscheid tussen fysiek en online vrijwel niet meer bestaat. Hierdoor zie je vaak dat iemand die online buitengesloten wordt, ook offline buiten de groep valt en andersom. Het buitensluiten op het schoolplein gaat thuis online gewoon door, en kan daardoor heel snel escaleren. 

Online buitensluiten gaat 24/7 door

Natuurlijk werd er vroeger op het schoolplein ook buitengesloten, maar dan was er altijd even een onderbreking of time-out op het moment dat school afgelopen was en je naar huis ging. Die time-out hebben de jongeren van nu niet meer, het buitensluiten kan nu online 24/7 doorgaan. Dat is echt een groot verschil met 'onze' tijd."

Deze 'hybridisering' van de on- en offlinewereld van jongeren is volgens Spithoven een belangrijk aandachtspunt voor hun ouders en leerkrachten. "Wij zijn niet met smartphones en internet opgegroeid dus kunnen ons niet voorstellen dat een appgroep zo belangrijk kan zijn. We denken heel gemakkelijk over het uitzetten van een app of het wegleggen van je telefoon. Maar voor jongeren is het contact en de dynamiek in de klassenapp net zo belangrijk als het contact in de klas of op het schoolplein. 

Coachen en begeleiden

Het is onze plicht als ouders om ons in de onlinewereld van onze jongeren te verdiepen en verplaatsen. En misschien nog wel belangrijker: we moeten hierin onze rol pakken en onze jongeren coachen en begeleiden op het moment dat ze een smartphone krijgen. Net als in de gewone wereld moeten we ze vertellen en leren hoe je online met elkaar omgaat. En dan gaat het echt niet alleen over de gevaren en risico’s want de onlinewereld heeft ook heel veel positiefs te bieden, laten we dat niet vergeten."

Omstander cruciaal

Uit het onderzoek blijkt ook hoe cruciaal de rol van omstanders is wanneer het om online buitensluiten gaat. Maar liefst 75% van de ondervraagde jongeren geeft namelijk aan zich geholpen te voelen wanneer vrienden voor ze opkomen in de groepschat. Spithoven: "En toch gebeurt dit weinig, jongeren willen wel ingrijpen maar zijn bang voor negatieve gevolgen voor zichzelf als ze dat doen." 

Groepsdruk herkennen

"Bovendien voelt een derde van de jongeren (33%) zich wel eens onder druk gezet om mee te doen met online buitensluiting. Dit komt doordat jongeren zich in een levensfase bevinden waarin sociale bevestiging extreem belangrijk voor ze is en dat maakt ze weer gevoeliger voor groepsdruk. Juist daarom moeten we ze leren om die druk te herkennen en positief om te kunnen buigen. Op de kleuterschool leren we kinderen in te grijpen door 'stop hou op' te zeggen wanneer er iets gebeurt dat ze niet bevalt, zoiets kun je online natuurlijk ook afspreken."

Klassikaal bespreken en bepalen

"Leerkrachten zouden dit bijvoorbeeld klassikaal kunnen bespreken en samen met de scholieren afspreken hoe er in de klassenapp ingegrepen kan worden wanneer er ongewenst gedrag plaatsvindt. Door dit gezamenlijk te bespreken en bepalen, is de drempel vervolgens veel lager om daadwerkelijk in te grijpen."

Verdiep je in de onlinewereld

Spithoven sluit af met een advies voor zowel ouders als jongeren: "Tegen ouders zou ik echt willen zeggen: neem je verantwoordelijkheid en pak je rol als het om de online weerbaarheid van je kind gaat. En probeer dit dan niet op een belerende of veroordelende manier te doen, maar verdiep je echt in zijn of haar onlinewereld. Vraag wat ze er leuk aan vinden en wat niet. Maar vraag ook eens wat er online zoal gebeurt op een dag, ook al begrijp je misschien niets van de filmpjes die je vervolgens te zien krijgt. En minstens zo belangrijk: laat weten dat je er voor je kind bent als hij of zij hulp nodig heeft op dit vlak."

Kom voor elkaar op

"Voor jongeren heb ik eigenlijk twee adviezen, het eerste is: kom voor elkaar op, ook online. Uit onderzoek weten we namelijk dat jongeren dit in de offlinewereld wel vaker doen, waarom neem je het dan online niet ook voor je klasgenoot op? En krijg je toch te maken met online buitensluiten of zie je het om je heen gebeuren, trek dan aan de bel. Ga naar je ouder, verzorger, docent, sporttrainer of iemand anders die je vertrouwt. Ook kun je als jongere terecht bij verschillende hulplijnen zoals De Kindertelefoon en Helpwanted."

Onderstaande film ‘Iedereen Behalve’ met soundtrack van S10 is een initiatief van KPN met de boodschap: Kom voor elkaar op. Ook online.

Met de campagne 'Iedereen Behalve' wil KPN een bijdrage leveren aan een #BeterInternet en online buitensluiten en pesten tegengaan. Ga naar de website voor meer informatie over deze campagne. 
Alle resultaten van het onderzoek naar online buitensluiten vind je hier.

Dit artikel is tot stand gekomen in opdracht van KPN en valt buiten de redactionele verantwoordelijkheid van RTL Nieuws.