Niet meer vertrouwen op je eigen lijf: dit is multiple sclerose
Volgende week is het Wereld Multiple Sclerose dag. In ons land lijden ongeveer 1 op de 1000 mensen aan deze chronische ziekte. En dat is geen spierziekte, zoals vaak gedacht wordt, maar een aandoening aan het centrale zenuwstelsel. Oorzaak: onbekend.
Wel bekend is wat de ziekte precies doet: bij MS gaat het isolerende laagje rondom de zenuwbanen (de myelineschede) langzaam stuk. Daardoor kunnen de zenuwprikkels niet meer goed geleid worden door de zenuwbanen. De gevolgen van de ziekte zijn zeer ernstig. Zo resulteert het in uitvals- en verlammingsverschijnselen.
MS openbaart zich bij volwassenen meestal tussen het 20ste en 40ste levensjaar, in ieder geval tussen 10 en 50 jaar oud. In gebieden met een gematigd klimaat (zoals Nederland) behoort multiple sclerose tot de meestvoorkomende chronische zenuwziekten. MS komt twee keer zo vaak voor bij vrouwen dan bij mannen en kent vijf verschillende vormen, die verschillen in ernst. Bij de meest milde vorm is er sprake van 'aanvallen' waar soms wel jaren tussen zit, bij de ernstigste vorm gaat de patiënt alleen maar achteruit en zijn er helemaal geen periodes van herstel.
Symptomen van multiple sclerose
Omdat het zenuwstelsel bij iedereen met MS op een andere plek en in een andere mate wordt aangetast, lopen de symptomen ook erg uiteen. Veel voorkomende klachten zijn:
- Oogproblemen
- Gevoelsproblemen in armen en benen, zoals prikkelingen, tintelingen, doof gevoel
- Blaasproblemen
- Seksuele problemen
- Vermoeidheid
- Branderig gevoel in armen en benen, pijn laag in de rug
- Spierzwakte en spierstijfheid
- Depressie, als reactie op de lichamelijke achteruitgang of de onzekere vooruitzichten
Sommige klachten van MS treden op in korte aanvallen van enkele seconden tot een paar dagen, bijvoorbeeld:
- Aangezichtspijn (trigeminus neuralgie)
- Spierkrampen
- Duizeligheid
- Dubbelzien
- Spraakstoornissen
- Tintelingen
De prognose van multiple sclerose varieert van patiënt tot patiënt. Vaak ervaar je afwisselend periodes van verbetering en achteruitgang, soms jaren achtereen. De mate van herstel neemt na elke aanval af.
Het is gunstig als je zo min mogelijk aanvallen krijgt. De neurologische beschadiging en invaliditeit nemen hierbij namelijk maar langzaam toe. De klachten en verschijnselen worden dus geleidelijk heviger. De spierkracht in je benen kan blijvend verminderen, waardoor je minder mobiel wordt. Ook kun je in deze fase problemen krijgen met je stoelgang en blaas. Daarnaast kun je soms minder goed slikken waardoor er een verhoogde kans op longontsteking is.
Diagnose van multiple sclerose
Om de diagnose multiple sclerose (MS) te kunnen stellen, neemt de arts eerst je volledige medische geschiedenis met je door. Hij vraagt uiteraard ook naar je klachten. Om de diagnose met meer zekerheid te kunnen stellen zijn verschillende specialistische onderzoeken mogelijk. Het gaat dan met name om:
- Neurologisch onderzoek: hierbij voert de neuroloog een serie testen uit. Deze testen de hersenzenuwen (ogen, oren, gevoel en spieren van het gezicht en de nek) en de spierreflexen.
- MRI-scan: MRI staat voor magnetic resonance imaging; dit onderzoek lijkt op een CT-scan maar werkt met magnetische velden in plaats van röntgenstraling. Met dit onderzoek kan vrij nauwkeurig worden bekeken of er schade aan hersenen of ruggenmerg is.
De mogelijke oorzaak van MS
Wat de exacte oorzaak van MS is, is zoals gezegd niet bekend. Wel is duidelijk dat bij multiple sclerose de beschermende 'hulzen' (de myelineschede, een soort isolerende laag) rond de zenuwen ontstoken zijn en daardoor beschadigd raken. Dit komt mogelijk doordat multiple sclerose een auto-immuunziekte is.
In de eerste fase, het begin van de ziekte, vallen de afweercellen namelijk de myelineschede aan. De beschadigde myelineschede verdwijnt hierdoor geleidelijk en de zenuwen worden met littekenweefsel (plaques) bedekt. Op de plaats van de littekens ontstaan harde plekken (multiple betekent meerdere, sclerose betekent littekens) waardoor de zenuwfunctie achteruitgaat. Signalen die normaal door het centraal zenuwstelsel vervoerd worden, komen niet meer goed door. Tijdens de tweede fase van de ziekte kun je last krijgen van uitvals- en verlammingsverschijnselen.
MS treedt op in verschillende plaatsen in de hersenen en in het ruggenmerg, waardoor geen twee patiënten exact dezelfde klachten ervaren, in exact dezelfde mate.
MS ontstaat waarschijnlijk door een samenspel van genetische- en omgevingsfactoren. Het is niet erfelijk, maar je hebt wel een hogere kans op de ziekte als een familielid het ook heeft. Sommige genen lijken namelijk een verhoogde gevoeligheid voor MS te veroorzaken. Daarnaast denken sommige wetenschappers dat het ontstaan van MS te maken heeft met een late reactie op een virusinfectie.
Behandeling van MS
MS wordt behandeld door een neuroloog. Vaak werkt deze samen met een MS-verpleegkundige, de huisarts en de revalidatiearts. De behandeling van de ziekte is gericht op het bestrijden van de symptomen. Er is namelijk tot dusver geen behandeling bekend die MS volledig geneest. Wel zijn er verschillende therapieën die de kwaliteit van het leven van patiënten kunnen verbeteren.
Medicatie
De arts schrijft in het begin van het ziekteverloop mildere medicijnen voor, die inspelen op het ontstekingsproces van de myeline. De medicijnen remmen de ontsteking, hierdoor wordt (verdere) beschadiging van de zenuwen beperkt. Voorbeelden hiervan zijn aubagio en interferon. Pas wanneer deze mildere medicijnen niet meer werken, schrijft de arts medicijnen voor die net op een andere manier de beschadiging voorkomen, namelijk door de hele ontsteking te voorkomen. Een voorbeeld van dit soort medicatie is fingolimod.
Symptoombestrijding
Om een aanval (periode van beschadiging) te stoppen, kan ook medicatie worden gebruikt. De toediening van deze medicatie vindt vaak plaats in het ziekenhuis, gedurende meerdere dagen. Pijn, vermoeidheid en spasmen zijn symptomen die ook vaak door medicatie verminderd worden.
Revalidatie/fysiotherapie
Om zo veel mogelijk mobiel te blijven, kan begeleiding door een revalidatie-arts, fysiotherapeut en/of ergotherapeut zinvol zijn. Voor ondersteuning op het psychosociale vlak kan de hulp worden ingeroepen van bijvoorbeeld een psycholoog of psychotherapeut.
In dit uitgebreide artikel kun je meer lezen over de verschillende behandelingen die mogelijk zijn en de keuze daartussen.
Hoewel de ziekte niet te genezen is, is MS op zichzelf niet dodelijk. Wel kan de levensverwachting enkele jaren korter worden.
De Wereld MS Dag valt dit jaar op woensdag 29 mei. Hier kun je zien welke activiteiten worden georganiseerd.
Voor dit artikel werkten we samen met Dokterdokter.nl en Gezondheidsplein.nl. Daar vind je nog veel meer artikelen over gezondheid, gecontroleerd door artsen en medisch specialisten.