Waarom mannen zich bedreigd voelen door boze vrouwen

Het was een klein, maar opvallend moment tijdens de Amerikaanse impeachment-verhoren vorige week. Fiona Hill, voormalig adviseur van president Trump, getuigde over haar ruzies met EU-ambassadeur Gordon Sondland. Die had eerder verklaard dat Hill 'behoorlijk emotioneel' was in een gesprek met hem. "Het was heel ongebruikelijk. Ik heb haar nooit eerder zo gezien. Normaal is ze heel kalm en gereserveerd."

Hill ging er in haar eigen getuigenis op in: ze vertelde dat ze in het bewuste gesprek ronduit kwaad op Sondland werd, omdat hij haar niet informeerde over belangrijke besprekingen. Maar, merkte ze op, "wanneer vrouwen boosheid tonen, wordt het vaak niet bepaald gewaardeerd. Het wordt vaak gegooid op emotionele problemen." Ze suggereerde dat als ze serieus was genomen, wellicht eerder aan het licht was gekomen dat het Oekraïnebeleid van Trump niet deugde.

Hill legt daarmee een breder maatschappelijk probleem bloot: dat van het taboe op de boze vrouw. Als vrouw word je niet geacht je zelfbeheersing te verliezen. Dat wordt – met name door mannen – gezien als onvrouwelijk, onaantrekkelijk en hysterisch. Een boze vrouw? Die zal wel ongesteld zijn, 'een beurt nodig hebben' of op de rand van een zenuwinzinking verkeren.

Naar boze vrouwen wordt heel anders gekeken dan naar boze mannen, bevestigt Maaike Meijer, emeritus hoogleraar genderstudies aan de Universiteit van Maastricht. "Bij mannen wordt woede betrokken op de zaak waar hij het over heeft, bij vrouwen wordt het teruggespeeld naar haar als persoon. Wat denk je wel? Wat is er met je aan de hand? Dat kun je niet doen!" Als je als vrouw echt boos wordt, moet je volgens Meijer op je tellen passen. "Voor je het weet ontstaat er een beeldvorming over jou waar je nooit meer van afkomt. Zeker in werksituaties moet je proberen niet te emotioneel te worden. Mannen komen daar wel gewoon mee weg."

Meijer vermoedt dat mannen zich bedreigd voelen door boze vrouwen. "Die boosheid bedreigt hun vermeende superioriteit. Boze vrouwen kijken niet tegen hen op en halen hen uit hun comfortzone. Mannen krijgen op dat moment niet het respect waar ze in feite afhankelijk van zijn." Vrouwen hebben geen recht op boosheid, is volgens Meijer de gedachte. "Mannelijke boosheid wordt veel meer aanvaard en geaccepteerd als iets wat nodig is en terecht is." Ze wijst op de niet bepaald vleiende woorden waarmee een boze vrouw dikwijls wordt aangeduid in het Nederlands: viswijf, haaibaai, kenau, feeks. "Vrouwen die boos worden, zijn geen populaire figuren", constateert ze. Is het erg dat de boze vrouw zo in het verdomhoekje zit? Meijer vindt van wel. "Het is oneerlijk en ongelijk."

Tegelijkertijd wil ze zeker niet propageren dat vrouwen 'even driftig en opvliegend' moeten worden zoals mannen soms kunnen zijn. Want een boze vrouw richt doorgaans minder schade aan dan een boze man. Denk aan vandalisme, voetbalgeweld, het hinderen van hulpverleners, verkeersregelaars die worden aangereden. Dat zijn over het algemeen niet de acties van boze vrouwen. "Het zijn bijna altijd mannen die dat doen. Ik pleit ervoor dat media dat ook expliciet maken in hun berichtgeving erover. Dan kun je er beter over nadenken en erop reageren. Er is iets met mannelijke boosheid wat heel veel geld kost en leed veroorzaakt. Mannen hebben een soort beschavingstekort en daar moet aan gewerkt worden, doelgericht."

Meijer denkt dat vrouwen vaak wat meer reflectie aan de dag leggen voordat ze hun boosheid tonen. "Er is echt een verschil tussen boosheid van mannen en vrouwen. Mannen uiten 'm veel sneller. Dat wordt hen ook toegestaan. Een kort lontje is echt een mannending." Mannen zouden er volgens haar baat bij hebben om iets terughoudender te worden. "Wat dat betreft zouden ze wat kunnen opsteken van vrouwen. Dat wij minder snel onze boosheid uiten, is ook iets om trots op te zijn. Vrouwen hebben capaciteiten waardoor ze zich beter kunnen beheersen. Dat komt echt niet alleen voort uit onderworpenheid of angst, maar ook uit het vermogen om frustraties te overwinnen, je verlies te kunnen nemen en te beseffen dat je niet altijd je zin kunt krijgen. Dat zijn kwaliteiten waar mannen iets van kunnen leren."

Andersom geldt dat trouwens ook. Die korte lontjes zijn niet bepaald benijdenswaardig, maar op andere gebieden kunnen vrouwen een voorbeeld aan mannen nemen. "Mannen zijn efficiënt, doelgericht, roddelen heel weinig en zitten niet eindeloos in elkaars psyche te graven. Als ze een conflict hebben dan spreken ze het uit en drinken ze een biertje. Ze zijn vaak praktisch, pragmatisch, halen niet te veel ouwe koeien uit de sloot. Dat zijn interessante vaardigheden waar wij vrouwen dan weer van kunnen leren."

Effectief boos zijn doe je zo

Voor mannen lijkt boosheid een betere methode te zijn om iets gedaan te krijgen dan voor vrouwen, erkent psycholoog Robert Haringsma. Toch vraagt hij zich af of boze mannen nou wel zo serieus worden genomen. “Je kunt je afvragen of boosheid überhaupt de beste strategie is om iets gedaan te krijgen, of je nu een man bent of een vrouw. Soms kan het nuttig zijn. Als een toeleverancier niet snel genoeg opschiet, kan het helpen om boos op te bellen, vanuit het idee: wie het hardst schreeuwt, wordt het eerst geholpen.” Maar op de lange termijn vang je meer vliegen met stroop dan met azijn. Uit Amerikaans onderzoek blijkt volgens Haringsma dat aardige mensen op de lange termijn vaak verder komen dan gehaaide mensen. “Met flair, aardigheid en inlevingsvermogen krijg je op de lange termijn veel meer gedaan dan met boosheid. Als ik nu een klant heb die heel erg boos is, wil ik me nu wel even inzetten om hem te helpen, maar als die klant altijd boos is, dan ga ik op een gegeven moment nadenken of ik hem wel als klant wil.”

Met aardig blijven bereik je dus het meest, maar soms kook je gewoon van woede. Wat kun je als vrouw dan het beste doen om niet te worden afgeschilderd als hysterica? “Probeer die boosheid onder controle te houden en die niet in te zetten om iets gedaan te krijgen. Wat je beter kunt doen om je punt te maken, is er consequenties aan verbinden. Als het voor de ander geen gevolgen heeft dat je boos wordt, heeft het niet zoveel zin. Dan denkt de ander: als het zo moet, help ik je helemaal niet meer. Maar als de ander er een belang bij heeft om je te helpen, kun je daar best op inzetten. ‘Als jij mij niet helpt, zal ik naar je baas moeten stappen.’ Dat is in feite een dreigement, ja. Maar boosheid is dat ook. Als je eenmaal op een punt bent waarop boosheid een geschikte methode lijkt, is dit een effectievere manier.”