Het bestaat: postnatale depressie bij mannen

Hanneke * (37) is getrouwd met Ruben (37). Na de geboorte van hun zoon Boris (6), kreeg Ruben een postnatale depressie. Ruben wil er zelf liever niet over praten, maar omdat Hanneke het belangrijk vindt dat er meer aandacht komt voor het onderwerp, vertelt zij hun verhaal.

"Op de eerste papadag van Ruben, kort nadat ik weer begon met werken, werd ik in paniek door hem gebeld. "Boris stopt niet meer met huilen", zei hij. Toen bleek dat Ruben hem nog geen fles had gegeven, legde ik uit hoe hij die moest klaarmaken. Maar dat lukte hem écht niet, zei Ruben, hij bevroor gewoon." Halsoverkop reed Hanneke daarom vanuit haar werk naar huis om te helpen. "Toen ik binnenkwam, lag Boris beneden in de box te krijsen en Ruben lag boven in bed. Hij wist niet meer wat hij moest doen. Daar schrok ik natuurlijk wel van, maar omdat ik weer terug moest naar mijn werk, heb ik Boris gevoed en ze daarna weer achtergelaten. Ruben redde het nu wel, gaf hij aan."

'Straks doe ik hem iets aan'

Maar toen Hanneke 's avonds onderweg naar huis belde, lag Ruben weer in paniek boven in bed en Boris te huilen in de box. "Ik voed Boris straks wel, leg jij hem nu in ieder geval bij jou in bed, dan wordt hij wel rustig", zei ik tegen Ruben. Zijn reactie vergeet ik nooit meer. Ik begreep meteen dat er iets ernstigs aan de hand was, toen hij zei: "Als ik dat doe, weet ik niet of dat wel goed gaat. Straks doe ik Boris iets aan."

Achteraf denkt Hanneke dat zij er méér klaar voor was om kinderen te krijgen dan Ruben. "We hadden allebei een kinderwens, maar ik werd zo snel zwanger dat hij amper aan het idee kon wennen. Ik had een heel stressvolle zwangerschap met veel complicaties, en ook de bevalling was traumatisch. Daar is Ruben denk ik enorm van geschrokken: ineens werd duidelijk hoe kwetsbaar we zijn." Tijdens haar verlof nam Hanneke het grootste deel van de verzorging van Boris op zich, dat liep gewoon zo. "Jij bent er zo bedreven in, doe jij het maar", zei Ruben vaak. Achteraf weet ik dat hij vooral bang was om het verkeerd te doen, omdat hij niet goed wist wat Boris nodig had."

Prikkelbaar

Hanneke liep over van trots en liefde voor Boris, maar Ruben voelde dat niet zo. "Dat vond ik wel jammer, maar ik wilde niets afdwingen, dat zou alleen maar averechts werken. Ik wijtte zijn prikkelbaarheid ook vooral aan de gebroken nachten en aan het gedoe dat destijds speelde op zijn werk. Als Ruben ergens mee zit, stopt hij met communiceren. Heel irritant, maar zo is hij nu eenmaal. Het komt wel goed, dacht ik.
 

Die papadag hadden we al afgesproken tijdens mijn zwangerschap en hij durfde niet te zeggen dat hij er zo tegenop zag. Maar na die dramatische eerste keer, heb ik meteen maatregelen genomen." Hanneke liet Ruben niet meer alleen met Boris: haar vader kwam het eerste half jaar elke papadag bij Ruben langs om te helpen en zij kwam eerder uit haar werk. Ook gingen ze in gesprek met de huisarts en een maatschappelijk werker, maar daar heeft Ruben uiteindelijk niet zoveel aan gehad.

Niet meer zo hulpeloos

"Het ging langzaam vanzelf beter toen Boris ouder werd en Ruben meer met hem kon doen. Toen Boris niet meer zo hulpeloos was, raakte Ruben niet meer in paniek van de gedachte aan de verantwoordelijkheid die hij voor hem heeft. Nu zijn het de grootste vrienden en gaan ze er heel vaak samen opuit, ontzettend leuk om te zien." Hanneke had nog wel een tweede kind gewild, maar dat durfde ze niet aan. "We zijn er nu goed uitgekomen, maar dit willen we niet nog een keer meemaken."

Robin* (35) heeft samen met Sanne (32) twee dochters: Julia (6) en Sara (9 maanden). Toen Julia werd geboren, had Robin last van angsten en depressieve klachten.

"Toen Julia met een keizersnede geboren werd, merkte ik meteen dat er iets niet klopte met haar ademhaling. Niemand maakte er een probleem van, maar in de daaropvolgende nacht moest ze met spoed worden geopereerd, omdat er bloed in haar maag terecht was gekomen. Gelukkig bleek het niet ernstig en mochten Sanne en Julia een paar dagen later naar huis, maar de schrik zat er bij mij goed in."
 

Thuis moest Robin flink omschakelen: nu stonden ze er ineens alleen voor. "Zit je daar, met een pasgeboren baby. Oh mijn god, hoe gaan we dit doen, dacht ik. Ik wist het natuurlijk al negen maanden, maar ineens drong het tot me door dat het nu echt onze verantwoordelijkheid was om deze baby in leven te houden. En dat het nu gedaan was met ons vrije leventje, met vrienden, reizen en leve de lol." Robin had grote moeite met dat besef. En de kraamverzorgster die ze in huis kregen, maakte het niet veel beter.

Verstoord ritme

"Het was een oudere vrouw, die nogal sturend was in haar opmerkingen. Ik maakte me nog best zorgen over de gezondheid van Julia, maar in plaats van me gerust te stellen, voedde de kraamverzorgster die angst alleen maar. Bij elk geluidje van Julia vloog ze erop af en zei iets als 'Oh jee, wat is er? Is er iets aan de hand? Gaat het wel?' Ik was er al snel van overtuigd dat er van alles mis was met mijn kind: bloedzenuwachtig werd ik ervan. Daar kwam bij dat ik een hekel heb aan verplichte nummertjes, daar word ik heel kriebelig van."

Sanne moest herstellen van haar keizersnede, en naast zorgen voor haar en Julia, moest Robin ook nog vier keer per dag hun twee honden uitlaten. "Mijn normale ritme was helemaal verstoord, dat viel me heel zwaar. Ik was dag én nacht in de weer en was doodmoe, en dan begon de kraamverzorgster ook weer over Julia en wat er allemaal met haar moest gebeuren. En dan moest ik ook gewoon nog veertig uur per week werken. Al die verplichtingen stegen me naar mijn kop. Hou op, dacht ik, haal me hier weg!"

Op de derde ochtend voelde Robin zich zó ellendig, dat hij op het toilet zat te huilen en overgeven tegelijk. "Een week lang zat ik buiten op een stoel voor me uit te turen, terwijl de kraamverzorgster binnen zorgde voor Julia, die ook nog eens ontzettend veel huilde. Hoe ging ik dit in godsnaam doen de rest van mijn leven? Ik blokkeerde totaal."

Loslaten

Toen de kraamverzorgster weg was, voelde Robin zich meteen een stuk beter. "Nu kon ik in ieder geval zelf bepalen hoe ik mijn dag zou indelen en hoe ik mijn kind wilde verzorgen. En toen we andere voeding probeerden, veranderde Julia al snel in een heel blije baby. Dat scheelde enorm, ik begon het steeds leuker te vinden. Hoe ouder Julia werd, hoe meer ik het kon loslaten. Ja, mijn leven is veranderd, maar op een positieve manier."

Inmiddels heeft Julia een zusje, Sara is nu negen maanden. "We hebben vier jaar getwijfeld of we een tweede wilden, maar uiteindelijk voelde het toch nog niet compleet. Toen Sara geboren werd, was ik alleen maar blij. De verantwoordelijkheid voor een kind had ik toch al, deze kon er ook nog wel bij!"

'Traditioneel cijfert de vader zichzelf weg'

Mijke Lambregtse - Van den Berg is (kinder- en jeugd)psychiater bij het Erasmus MC en deed onderzoek naar postnatale depressies bij mannen. Volgens haar heeft ongeveer één op de tien mannen na de geboorte van hun kind een depressie.

"We spreken van een depressie als iemand minstens twee weken achter elkaar somber is of geen plezier meer heeft in dingen, en daarbij bijvoorbeeld verminderde eetlust heeft, slecht slaapt, prikkelbaar is en zich moeilijk kan concentreren. Ook moet er sprake zijn van disfunctioneren op bepaalde levensgebieden, bijvoorbeeld als je niet meer goed in staat bent om te werken of om voor je kinderen te zorgen. Als je dat nog wel kunt, spreken we van depressieve klachten.

Extra kwetsbaar

We weten inmiddels best veel over postnatale depressies bij vrouwen, maar bij mannen is dit nog grotendeels onbekend terrein. Mannen die depressief zijn na de geboorte van hun kind, melden zich niet of nauwelijks bij hulpverleners, terwijl uit onderzoek blijkt dat 5 tot 10 procent van de vaders er last van heeft. Klassiek gezien staan de vrouw en het kind centraal tijdens en na de zwangerschap en richten vaders zich vooral op het welzijn van moeder en baby. De man cijfert zichzelf weg: hij moet zijn nieuwe gezin staande houden en komt niet toe aan zijn eigen gevoelens. We zien dan ook een piek in postnatale depressies bij mannen rond een half jaar na de geboorte: dan is de vrouw over het algemeen weer hersteld en komt de man toe aan zijn eigen verwerking.

De belangrijkste voorspeller van een postnatale depressie bij mannen, is of ze eerder een depressie hebben gehad. In dat geval is de vader extra kwetsbaar voor herhaling. Maar ook als de moeder een depressie heeft, loopt de vader eerder risico, doordat ze elkaar negatief kunnen beïnvloeden. Ook relatieproblemen en het afnemen van intimiteit zijn aanleiding voor een postnatale depressie: de man komt op relationeel en seksueel gebied niet aan zijn trekken, omdat de moeder 'bezet' is door de baby.

Minder testosteron, meer angsten

Bovendien verandert er, net als bij de vrouw, tijdens de zwangerschap en na de bevalling iets in de hormoonspiegel van mannen. Hun testosteron gaat omlaag en hun prolactine en oxytocine neemt toe. Wat de effecten daarvan zijn, is nog niet goed onderzocht. Mogelijk kunnen ze daardoor beter voor hun kind zorgen, maar het maakt ze mogelijk ook vatbaarder voor angsten en zorgen. Daar komt bij dat jonge ouders moeten dealen met een rolverandering: met de geboorte van een kind verschuift er vanalles in je leven en draag je ineens een grote verantwoordelijkheid met je mee. Zeker als je ook langdurig slecht slaapt - en dat doe je meestal met een baby -, zijn alle ingrediënten voor een postnatale depressie of depressieve klachten aanwezig.

Huilbaby

Mannen hebben vaak de neiging om weg te lopen voor deze gevoelens, ze vluchten bijvoorbeeld in hun werk en praten er niet over. Maar mijn advies is dus om het juist wél bespreekbaar te maken. Voor jezelf, maar ook voor je kind: uit onderzoek blijkt dat depressieve vaders een twee keer zo grote kans hebben op een huilbaby en dat de kans bestaat dat hun kinderen zich emotioneel en relationeel minder goed ontwikkelen. Blijf daarom niet rondlopen met je sombere gevoelens: de eerste tijd met je kind is een veel te kostbare periode."

Meer weten? Lees meer of doe de depressie-zelftest bij het Landelijk Kenniscentrum Psychiatrie en Zwangerschap.

* De namen van beide gezinnen in dit artikel zijn op hun verzoek gefingeerd.