Kijken, kijken, niet kunnen kopen

Lisa Oudshoorn (24) is geboren en getogen in Breda. Toen ze vier jaar samenwoonde met haar inmiddels ex-vriend, gingen ze op zoek naar een koophuis in hun stad. Maar dat bleek een onmogelijke opgave.

"Met ons gezamenlijke inkomen konden we vorig jaar nét aan een hypotheek krijgen. Het liefst bleven we in Breda wonen, maar daar konden we binnen ons budget geen huis vinden. In Etten-Leur, ongeveer tien kilometer buiten Breda, vonden we een koopwoning die uit de verhuur kwam en dus flink opgeknapt moest worden. Omdat we aanboden om zelf de ramen te vervangen, werd ons lagere bod geaccepteerd. De hypotheek was ook al rond, we zagen het helemaal zitten."

Maar toen bleek dat Lisa en haar vriend tienduizend euro eigen geld moesten inleggen, onder andere voor de kosten koper. "We hadden wel wat spaargeld, maar onze huur was heel hoog, dus we hadden weinig extra bestedingsruimte. We hebben van alles geprobeerd, maar we kregen die tienduizend euro niet bij elkaar. Daarom moesten we de koop helaas alsnog ontbinden." Lisa besloot om de huizenjacht voorlopig te staken.

Een half jaar later ging het stel uit elkaar. "Ik ben zeker niet achteraf blij dat we toen het huis niet hebben gekocht, ik baal er nog steeds van. Anders had ik nu in ieder geval een dak boven mijn hoofd gehad." Na de breuk moest Lisa op zoek naar een woning voor zichzelf, bij voorkeur in haar geliefde Breda.

Ze wilde graag iets kopen, maar aan die hoop kwam snel een einde. "De hypotheekadviseur wond er geen doekjes om. In mijn eentje kon ik maximaal 140.000 lenen, en in deze markt krijg ik daar helemaal niets voor. Een huis kopen is op dit moment voor mij dus onmogelijk."

Daarom is Lisa aangewezen op een sociale huurwoning. Omdat ze zich vier jaar geleden al inschreef bij de woningbouwvereniging, maakt ze wel kans op een woning, maar niet in Breda. Deze week krijgt ze de sleutel van haar nieuwe, kleine huurhuis in Oudenbosch, ruim twintig kilometer verderop.

"Ik ben natuurlijk blij dat ik straks weer een eigen plek heb, maar ik ken daar niemand. Bovendien betaal ik straks 700 euro kale huur, dat is ruim 100 euro meer dan de hypotheek die ik had afgesloten. En dan komt er nog 130 euro aan gas, water en licht bovenop. In de toekomst verdien ik hopelijk meer, dan hoop ik alsnog een huis te kunnen kopen. Maar met mijn huidige woonlasten wordt sparen voor alle bijkomende kosten wel heel lastig."

Ook Joyce* (41) uit Eindhoven loopt tegen problemen aan bij het vinden van een betaalbaar koophuis. Op dit moment woont ze met haar kinderen (6 en 7) noodgedwongen nog steeds met haar ex-man onder één dak. Omdat het huis inmiddels op zijn naam staat, huurt Joyce nu een kamer van haar ex-man.

"We hebben dit huis destijds samen gekocht. Na onze scheiding, nu bijna een jaar geleden, besloten we beiden in de buurt te blijven wonen, zodat onze kinderen op hun eigen school konden blijven. Mijn ex-man kocht mij uit en ik ging op zoek naar een eigen koophuis. Ik werk 32 uur en zeker met de overwaarde van mijn oude huis op zak, leek het me geen probleem om een woning te vinden."

Maar dat viel tegen. Joyce kan maximaal 140.000 euro lenen en daar kan ze in Eindhoven geen huis voor drie personen voor krijgen. Er komen wel wat woningen in die prijsklasse op de markt, maar daar komen ontzettend veel mensen op af. "Bij elke bezichtiging staat het huis vol met geïnteresseerden. Uiteindelijk gaat het dan ver boven de vraagprijs weg, maar ik heb simpelweg geen geld om te overbieden."

De tijd dringt voor Joyce, want als ze haar overwaarde eind volgend jaar niet heeft ingelegd in een nieuwe hypotheek, vervalt haar belastingvoordeel. "En zolang ik dat geld op mijn rekening heb staan, kom ik alleen in aanmerking voor de duurste categorie sociale huurwoningen. Maar die huur is ruim twee keer zo hoog als eventuele maandelijkse hypotheekkosten."

Bovendien is het op zijn zachtst gezegd geen ideale situatie dat Joyce nog samenwoont met haar ex-man. "Dat doe ik puur voor de kinderen. Zonder hen was ik allang ergens op een kamertje achteraf gaan zitten, maar dat wil ik hen niet aandoen. Daarom woon ik nog steeds in ons oude huis. Ik heb een eigen slaapkamer, waarvoor ik huur betaal aan mijn ex-man. De sfeer is gespannen, dus we zien elkaar zo min mogelijk. Het is moeilijk, maar ik moet volhouden."

Joyce houdt noodgedwongen ook goedkopere koophuizen in de wijde omgeving van Eindhoven in de gaten, maar eigenlijk is dat geen optie. "Mijn ex-man en ik hebben co-ouderschap, dus ik kan niet ver weg. Bovendien ben ik gebonden aan de school van de kinderen."

Inmiddels heeft Joyce bij de woningbouwvereniging urgentie aangevraagd. Ze hoopt dat haar situatie dermate onhoudbaar wordt bevonden, dat ze voorrang krijgt op een sociale huurwoning in Eindhoven. "Maar ze geven me niet veel kans, omdat ik met die overwaarde ook particulier kan huren. Nu wel ja, maar over twee jaar is dat geld op, en dan sta ik weer met mijn kinderen op straat. Ik kan gewoon geen kant op."

Geen uitzondering

Theo Scholte, woordvoerder van de Nederlandse Vereniging van Makelaars en Taxateurs (NVM) bevestigt dat de situatie van Lisa en Joyce helaas geen uitzondering is. De vraag naar betaalbare koophuizen blijft toenemen, terwijl het aanbod juist achteruit gaat. "In het afgelopen kwartaal zijn de prijzen van bestaande en nieuwbouwwoningen wederom gestegen. En de verkoopsnelheid van bestaande huizen is vrijwel op z'n hoogst van wat praktisch mogelijk is. Wie nu zijn huis te koop zet, is het gemiddeld binnen 38 dagen kwijt. Als je bedenkt dat je alleen al ongeveer 21 dagen nodig hebt voor de administratieve handelingen, begrijp je dat huizen écht heel snel weg zijn."

Olievlek

Dat die situatie niet alleen meer voor de grote steden geldt, maar zich nu ook voordoet in middelgrote steden als Breda, Eindhoven, Haarlem en Zwolle, is volgens Scholte een logische ontwikkeling. "De meeste trends op de woningmarkt beginnen in de grote steden en breiden zich daarna als een olievlek uit naar de omliggende gemeenten. Mensen hebben een ideaalplaatje van waar ze graag willen wonen, en als dat niet lukt, maken ze hun zoekgebied steeds een beetje groter."

Maar ook in de middelgrote steden kunnen die mensen vaak niet meer terecht. Dat komt onder andere door een groot tekort aan nieuwbouwwoningen. Scholte: "Daar gaat een lange geschiedenis aan vooraf. In 2008 brak de crisis uit en twee jaar later kwam ook de bouw tot stilstand. Sinds 2010 worden er consistent te weinig woningen gebouwd. Terwijl we die juist hard nodig hebben, ter vervanging van én als aanvulling op bestaande woningen. Ieder jaar zijn meer mensen op zoek naar een huis, terwijl de woningachterstand ieder jaar verder oploopt. De overheid heeft inmiddels wel afgesproken om jaarlijks 75.000 woningen bij te bouwen, maar tot nu toe worden die aantallen bij lange na niet gehaald."

Crisis

Volgens Scholte heeft dit diverse oorzaken. "Door de crisis zijn er nog steeds te weinig bouwvakkers en hadden producenten van bouwmaterialen lang te weinig voorraad om aan de grote vraag te kunnen voldoen. Bovendien zitten overheden elkaar soms dwars: dan wil een gemeente graag bouwen, maar heeft de provincie andere plannen. En door het recente stikstofbesluit, dreigen diverse geplande nieuwbouwprojecten niet door te gaan. Zo blijft het woningtekort bestaan."

En wat schaars is, is duur. Om een gemiddeld huis te kopen, heb je tegenwoordig een bovengemiddeld salaris nodig en moet je bovendien een flinke zak eigen geld inleggen. Volgens Scholte is een gemiddelde nieuwbouwwoning bovendien zo'n 80.000 euro duurder dan een bestaande woning, omdat deze gebouwd wordt met duurzame en dus kostbare materialen. Scholte: "Die prijsstijging door schaarste is klassieke marktwerking, maar we zien wel dat de stijging tegenwoordig iets minder snel gaat. We bereiken nu langzamerhand de grens van wat mensen kunnen en wíllen betalen."

Bestaande woningen worden weliswaar razendsnel verkocht, maar daarvan komen er steeds minder op de markt. Scholte: "Huiseigenaren willen meestal verhuizen omdat ze groter of nieuwer willen wonen. Maar een groter huis is onbetaalbaar, en een nieuwer huis is er dus vaak niet. Daardoor komt de verhuisketen tot stilstand en gaat de huizenmarkt op slot, ook in de middelgrote steden."

Bouwen, bouwen, bouwen

Maar hoe brengen we daar verandering in? Volgens Scholte ligt er een grote verantwoordelijkheid bij de overheid. "Bouwen, bouwen, bouwen. Alleen dan komt de huizenmarkt weer in beweging en hebben mensen daadwerkelijk iets te kiezen op woninggebied. Op Prinsjesdag is onlangs het voorstel gedaan om starters vrij te stellen van overdrachtsbelasting, zodat ze minder eigen geld hoeven in te leggen. Dat lijkt me een heel goed begin."

En wat adviseert Scholte mensen die al tijden op zoek zijn naar een koophuis, maar steeds achter het net vissen? "Het is niet leuk om te horen, maar stel je eisen bij aan de huidige realiteit. Kijk nog eens goed hoe reëel je woonwensen zijn. Kun je ergens in toegeven, bijvoorbeeld toch geen tuin, of een kamer minder? En als je bereid bent om je zoekgebied uit te breiden, vergroot je je slagingskansen. Misschien moet je dan iets verder reizen, maar woon je straks wel in een betaalbaar huis dat voldoet aan - bijna - al je wensen.

En denk ook eens aan het inschakelen van een aankoopmakelaar. Die weet precies wat er in de buurt te koop is én komt, of welke nieuwbouwprojecten op stapel staan. Bovendien weet een aankoopmakelaar ook financieel goed de weg: er is soms meer mogelijk dan je zelf denkt."

*Joyce' achternaam is bekend bij de redactie.