Geld vs. liefde: 'Hoe meer ze uitgaf, hoe bozer ik werd'

Het Nibud slaat alarm: mensen raken het overzicht over hun financiële situatie kwijt, doordat rekeningen op verschillende manieren (online én offline) worden verstuurd. Hoe zit het als je in een relatie zit waarin de één ook nog eens slechter met geld is dan de ander? “We stonden op straat omdat ik onze schulden had verzwegen.”

Ze was leuk, lief, grappig. Alfons (25) was gek op zijn vriendin, met wie hij vanaf zijn achttiende een relatie had. Hij was alleen iets minder gek – of zeg maar gerust wars van – het spreekwoordelijke gat in haar hand. Want dat was groot. Heel groot. 

Alfons kwam daar pas achter toen ze ruim een jaar samenwoonden. “In het begin was alles leuk en gezellig”, vertelt hij. Tot de eerste rekeningen binnenkwamen, die zich steeds maar opstapelden. “Eerst dacht ik nog: ach, die werk ik wel even weg, komt goed. Maar op een gegeven moment had ik door dat ik de enige was die die blauwe enveloppen überhaupt opende. Alles werd van mijn geld betaald. En omdat ik even geen werk had, en mijn vriendin nog studeerde, werd het steeds moeilijker.”

Niet dat Alfons’ vriendin zich daar wat van aan trok. Dan kwam ze thuis met nieuwe kleren, ging ze naar een duur restaurant met vriendinnen, kocht ze boodschappen die het stel eigenlijk niet nodig had, sloot ze weer ‘een of ander abonnement’ af. “Ik werd elke keer een beetje bozer, voelde me echt machteloos. Maar ze luisterde niet.” 

Discussie om de centen
Geld – of beter gezegd het gebrek eraan – is iets waar veel stelletjes vroeg of laat ruzie over krijgen. Onderzoekers aan de Universiteit van Michigan stellen dat bij zeven op de tien koppels geld spanning veroorzaakt. “Op de één of andere manier kan geld heel nare kanten van ons naar boven halen, maar ook heel genereuze”, stelt Joke de Walle. Ze studeerde psychologie en sociologie en schreef het boek Gedoe om geld, waarvoor ze stellen over hun financiële problemen interviewde. “Geld triggert bepaalde eigenschappen van ons. Het onderwerp ligt heel gevoelig bij mensen. Het speelt een cruciale rol in ons leven, het bepaalt wat we allemaal wel of niet kunnen doen. Bovendien praten we er niet graag over.”

'Pas toen we ons huis uit werden gezet, wist mijn man dat we in de schulden zaten' 

Daar weet Anneke (54) alles van. Het bovenste laadje van het dressoirkastje was een jaar lang de ‘geheime plek’ waar ze alle rekeningen in verstopte. Onbetaalde rekeningen, welteverstaan, die haar man niet mocht zien. “Ik was altijd degene die de financiën regelde”, vertelt ze. “Mijn man bemoeide zich er nooit mee. Doordat ik een paar keer zonder werk had gezeten, konden we de huur niet meer betalen. Het stapelde zich maar op, maar ik dacht: ik vertel het niet, ik los het zelf wel op, komt wel goed.”
Het domste wat ze kon doen, beseft ze nu. Op een gegeven moment hadden ze 7600 euro huurachterstand. “Mijn man kwam er eigenlijk toen pas achter; ons huis werd ontruimd en we werden eruit gezet.”

Daar stonden ze dan, met twee kinderen, op straat. “De kinderen konden bij vrienden wonen, wij konden zo lang in een te koop staand huis van kennissen. Maar ik schaamde me zó. Mijn man was niet zozeer boos, hij was vooral teleurgesteld. Hij begreep écht niet dat ik hem niets heb verteld. We kennen elkaar al 38 jaar, kunnen óveral over praten, maar dit durfde ik niet met hem te bespreken. Terwijl hij ontzettend lief is, geen vlieg kwaad doet en me zeker had kunnen helpen. Nu denk ik ook: wáárom heb ik niets gezegd? Is het schaamte, is het faalangst? Ik kan het niet goed verklaren.”

Het komt door vroeger
Wat De Walle tijdens haar onderzoek zag, was dat veel mensen soms anders naar geld kijken en er dáárdoor ook anders mee omgaan. “Dat komt vaak door iemands jeugd. De één is met veel geld opgegroeid, de ander niet. En de één geeft makkelijker geld uit, terwijl de ander juist zuiniger ingesteld is.”

'Ze besefte niet dat je voor dat geld ook een kast vol kleding kon kopen'

Alfons denkt wel dat dat het onderliggende probleem is van het financiële probleem van hem en zijn vriendin – dat uiteindelijk een relatieprobleem werd. “Ik heb van mijn vader geleerd dat ik moet sparen, niet alles moet uitgeven wat er binnenkomt, en ook een verantwoordelijkheid had voor als ik een relatie of gezin zou krijgen. Mijn vriendin had niet echt een voorbeeldfunctie vroeger, en heeft daardoor niet geleerd dat geld een bepaalde waarde heeft. Dan kwam ze thuis en had ze voor 200 euro twee kledingstukken gekocht, en dan zei ik: ‘Besef je wel dat iemand anders voor dat geld een hele kást vol kleding kan kopen?’ Ze had géén idee.”

En dat kun je niet zomaar veranderen, weet De Walle. “Vaak zit het zó diepgeworteld, dat onze omgang met geld een automatisme is. De één wil alles kunnen verantwoorden en opschrijven, terwijl de ander sneller een rekening laat liggen.”

Als twee van die verschillende visies op geld dan in één relatie komen, dan kan zich dat wreken. Zéker als er een tekort is en er grote uitgaven moeten worden gedaan (denk: hypotheek, auto, een studie voor de kinderen). “Dan worden mensen boos, want door een gebrek zijn we niet in staat om te doen wat we wíllen doen. Of ze raken in paniek, reageren dat op de ander af of gaan dingen juist verzwijgen.” Anneke: “Sommige mensen zeggen dat mijn man ook beter had op kunnen letten, maar als je het een beetje sluw aanpakt, dan kun je het best lang verbergen. Ik nam gewoon alle financiële zaken op me, het is echt mijn schuld en ik verwijt het mezelf ook.”

Diepgeworteld
Het allerbelangrijkste is daarom: praat over je financiën. Over je eventuele schulden, of je vrekkigheid, of juist over het feit dat je snel te veel geld uitgeeft. Eerst is het volgens De Walle belangrijk om bij jezelf na te gaan: waar komt het vandaan? Daarna is het wijsheid om het uit te leggen aan elkaar en te kijken wat de problemen zijn. Voor wie het moeilijk vindt om al het geld op één hoop te gooien: misschien kun je tot een middenweg komen, je allebei een beetje aanpassen. De Walle: “Voor veel stellen is naar rato inleggen – dus allebei bijvoorbeeld 40 procent naar de gezamenlijke rekening – wel eerlijk.” Ook mooi: waar twee mensen vanuit hun verleden andere financiële bagage hebben meegekregen, kunnen ze wel leren van elkaar. “Maar daar moet je wel voor openstaan.”

'Toen ons geld op was, is ze weggegaan. Naar groener gras.' 

Wie in de schulden zit, zal merken dat gedeelde smart, halve smart is. Anneke: “Ik heb me dat jaar zó naar gevoeld. Nu lachen we er met z’n allen om, maar we zijn onze veilige plek kwijtgeraakt omdat ík er niet over durfde te praten. Ik weet zeker dat het me had opgelucht als ik dat wel had gedaan. En dan was het ook niet zo ver gekomen.”

Bij Alfons waren de verschillen tussen hem en zijn vriendin niet bespreekbaar, en óók niet te overbruggen. “Ze hield gewoon écht van geld uitgeven. Toen ons geld op was, is ze weggegaan. Naar groener gras.” Nu vindt hij het niet zo pijnlijk meer, want het kostte hem, behalve flink wat knaken, ook nog eens bakken met energie. Daarom wil hij graag andere stelletjes waarschuwen: heb je financiële problemen samen? Zoek hulp. En: houd een eigen rekening. “Kijk uit, want als je partner schulden heeft, ga je er zó in mee, met heel veel ruzie en problemen tot gevolg. Je moet op tijd van dat zinkende schip af, anders ga je samen ten onder.”

Gescheiden geld
Sowieso is het altijd goed om een eigen rekening te hebben – schulden of niet. De Walle: “Bijna alle stellen die ik sprak gaven aan dat die eigen rekening hen het gevoel gaf dat ze ook nog ruimte hadden om eigen uitgaven te doen. Dat leidde aanzienlijk tot minder conflicten en ruzies.” 

Het is dus niet zo dat elke relatie gedoemd is om te mislukken als er discussies of knallende ruzies zijn over geld. “Als je een goede relatie hebt en bereid bent met elkaar het gesprek aan te gaan, dan denk ik dat het mogelijk is samen gelukkig te worden, of te blijven”, zegt De Walle. Ook Anneke is daar van overtuigd. “We zijn er samen sterker uitgekomen, en nu zijn we heel open over de financiën. En hebben alles op alles gezet om de schulden af te lossen. Soms moeten we nog de eindjes aan elkaar knopen, maar we staan niet meer in het rood. Mijn man wantrouwt me niet, maar stelt me wel directere vragen.” Dat vindt ze alleen maar heel fijn. “Over geld praten is misschien niet heel romantisch, maar schulden zijn nóg onromantischer.”

Door Lisanne van Sadelhoff