Knetteren, botsingen en crisis: VVD en PvdA over asielbeleid
Ze zitten samen in een kabinet, maar verschillen als water en vuur over het asielbeleid: VVD en PvdA. De VVD benadrukt een streng beleid, de PvdA benadrukt een humaan beleid. Asiel valt onder een VVD-staatssecretaris: eerst Teeven, nu Dijkhoff. En regelmatig botst en knettert het tussen VVD en PvdA. Politiek verslaggever Fons Lambie zet vijf voorbeelden op een rij.
1. Bed-bad-brood
Het kabinet staat aan de rand van de afgrond, zeggen betrokkenen. De bed-bad-brood-crisis zorgt in april 2015 voor nachtenlang crisisoverleg. De kwestie speelt al jaren: moet je voor uitgeprocedeerde illegalen opvang regelen of niet? Kerken vragen aan het Europese Comité voor Sociale Rechten om duidelijkheid. Dan komt het kabinet in de knel. Het Europees comité zegt: los het zelf maar op. En dus ligt het probleem op het bordje van VVD en PvdA. Paniek.
Overleg tot diep in de nacht. Discussie. Uiteindelijk komt een dichtgesmeerd compromis: vijf opvanglocaties in grote steden - alle andere locaties moeten dicht. Illegalen krijgen opvang, mits ze meewerken aan hun vertrek. De hoon is groot, vanuit de oppositie, maar ook van gemeenten, die al opvang organiseren.
Zelfs bij de presentatie van het zwaarbevochten akkoord blijft het verschil tussen VVD en PvdA zichtbaar. Asscher (PvdA) benadrukt de opvangmogelijkheden, Rutte (VVD) het feit dat wie niet meewerkt aan vertrek, ook geen opvang krijgt. Overigens is het akkoord nog altijd niet uitgevoerd: het kabinet is nog in onderhandeling met de gemeenten over de precieze uitvoering. Maar misschien was het ook meer een plan om de hoogoplopende ruzie tussen VVD en PvdA op te lossen.
Kijk hier hoe Asscher en Rutte het bed-bad-brood-akkoord anders uitleggen:
2. Zelfmoord Dolmatov
17 januari 2013 besluit de Russische activist Aleksandr Dolmatov zelfmoord te plegen in een uitzetcentrum in Rotterdam. Na uitgebreid onderzoek blijkt dat er verschillende fouten zijn gemaakt. Zo zat Dolmatov ten onrechte opgesloten in het uitzetcentrum, werd zijn advocaat niet gewaarschuwd en kreeg hij niet de juiste zorg.
Staatssecretaris Teeven wacht een zwaar Kamerdebat. Binnen de PvdA zijn verschillende Kamerleden die vinden dat Teeven moet vertrekken - urenlang is de politieke toekomst van Teeven onzeker. De staatssecretaris kan aanblijven door uitgebreide beloften te doen voor een humaner asielbeleid. De PvdA houdt vertrouwen in de staatssecretaris. Negen maanden na de dood van Dolmatov komt Teeven met een uitgebreid plan, om het opsluiten van asielzoekers veel humaner te maken.
Bekijk hier hoe VVD-staatssecretaris Teeven een humaner asielbeleid aangekondigd:
3. Strafbaarstelling illegaliteit
Het is een uitruil uit het regeerakkoord: de PvdA krijgt een kinderpardon, de VVD krijgt de strafbaarstelling illegaliteit. Een illegaal zou een boete krijgen en worden uitgezet. Een symbolische maatregel, zo geven VVD-ers ook intern toe. Het wetsvoorstel van staatssecretaris Teeven wordt gepresenteerd in december 2012, maar de invoering wordt keer op keer uitgesteld.
Voor links Nederland wordt de strafbaarstelling illegaliteit hét voorbeeld van het rechtse asielbeleid van Teeven. Binnen de PvdA breekt een ware opstand uit. PvdA-leider Samsom trotseert het protest maandenlang, maar de kwestie blijft de partij verdelen. In april 2014 geeft de VVD toe: in ruil voor een belastingvoordeel voor werkende Nederlanders gaat de strafbaarstelling illegaliteit van tafel.
Lees hier hoe de strafbaarstelling van illegaliteit van tafel werd gehaald
4. Vluchtelingencrisis
Sinds de onrust in het Midden-Oosten wordt heel Europa geconfronteerd met een grote vluchtelingencrisis. De VVD neemt alvast een voorschot op de discussie: in maart 2015 komt de partij met het plan om de Europese buitengrenzen te sluiten. De hoon is gigantisch. Ook van coalitiepartij PvdA: "Nederland moet een veilige haven blijven voor vluchtelingen."
De vluchtelingenstroom groeit. De PvdA wil de deuren wijd openzetten, de VVD moet tandenknarsend toekijken hoe Nederland steeds meer vluchtelingen moest opvangen. Ondertussen werkt de Europese Commissie ook aan een plan om de vluchtelingencrisis aan te pakken: het Nederlandse kabinet van VVD en PvdA moet ook met een visie komen. Er is veel discussie, maar de emoties lopen niet zo hoog op als bij de bed-bad-brood-discussie. Het wordt een compromis tussen twee uitersten. De VVD krijgt de lange termijn, de PvdA de korte termijn.
Op korte termijn pleit het kabinet voor opvang en verdelen van vluchtelingen over Europa. Op de lange termijn moet er meer opvang in de regio komen en moeten vluchtelingen hun asielaanvraag vanuit de vluchtelingenkampen doen. Het VVD-plan dat eerst als onhaalbaar is weggezet, staat nu in de plannen van Europa. Aan meer opvang in de regio wordt inmiddels door Brussel gewerkt. Alleen het daadwerkelijk sluiten van de buitengrenzen zal volgens deskundigen niet op korte termijn gebeuren.
5. Individuele gevallen
Het is de spagaat van elke minister of staatssecretaris die over asiel gaat: iedereen wil een streng beleid, maar zodra het beleid een schattig gezicht krijgt, krijgt iedereen medelijden. Het gebeurt onder minister Leers met de Angolese jongen Mauro. De dreigende uitzetting zorgt voor een gigantische hype.
Bijvoorbeeld bij de Afghaanse tolk Abdul Ghafoor Ahmadzai. Of bij de Angolese kinderen Márcia en Gláucio. De discussie over individuele gevallen wordt niet in de openbaarheid uitgevochten, om een tweede Mauro-hype te voorkomen.
Kijk hier hoe emotioneel Marcia reageert op de uitzetting van haar vader: