Ouders vaker zonder bewijs slachtoffer fraudejacht Belastingdienst
De Belastingdienst heeft in de jacht op fraude vaker ouders gedupeerd zonder grondig onderzoek, en zonder bewijs. Ook in Rotterdam werd een gastouderbureau op basis van ‘vermoedens’ onterecht aangemerkt als fraudeur. Bij 120 ouders werd de toeslag voor kinderopvang zonder pardon stopgezet. Voor veel van die gezinnen begon daarna een jarenlange nachtmerrie van terugvorderingen en financiële problemen.
Dit blijkt uit onderzoek naar de werkwijze van de Belastingdienst in de toeslagenaffaire. Trouw en RTL Nieuws kregen inzage in een vertrouwelijk dossier over deze zogenoemde CAF-zaak, een vermeende fraudezaak in Rotterdam van het 'Combiteam Aanpak Facilitators' (CAF).
Eerder bleek dat het in één onderzoek naar een gastouderbureau in Eindhoven compleet misging. Daar werd bij 300 ouders de toeslag stopgezet. Zij kwamen daardoor in grote financiële problemen en vechten al jaren om alsnog hun gelijk te halen. Deze ouders zouden komende week van staatssecretaris Menno Snel van Financiën eindelijk te horen welke compensatie zij krijgen.
Gisteravond bleek dat de commissie-Donner, die Snel hierover adviseert, meer tijd nodig heeft. Dat komt omdat de Raad van State deze week de hardvochtige aanpak van de Belastingdienst bij de uitvoering van toeslagen onderuit haalde en zei dat dit gevolgen kan hebben voor álle zaken, ook voor de oude.
Trouw en RTL Nieuws kregen inzage in het vertrouwelijke onderzoeksdossier van de Belastingdienst naar Gastouderbureau Florien in Rotterdam. Daaruit blijkt dat de dienst Toeslagen in 2015 bij 120 ouders de toeslag voor kinderopvang stopzette, alleen vanwege 'vermoedens van fraude'.
Het bureau kreeg het stempel 'facilitator': iemand die doelbewust fraude met toeslagen organiseert. Het onderzoek was erop gericht 'meer te vinden waarmee deze facilitator kan worden aangepakt'.
'Geen woorden maar daden...'
Bewijs vond de Belastingdienst niet, zo blijkt uit CAF-dossier 1601. In een eindrapport concludeert de fiscus achteraf dat 'in het algemeen' alle kosten voor kinderopvang waren voldaan. Ook tegen Florien was er geen zaak en werden geen stappen ondernomen. Procedures tegen ouders die soms tienduizenden euro’s moesten terugbetalen, liepen tot dit jaar wél door alsof er niets aan de hand was.
Belastingdienst-ambtenaren die bij de zaak betrokken waren omschreven zichzelf als het 'duo pek en veren' en schreven rapportages schreven onder het motto 'Hansje Brinker-producties'. Een andere ambtenaar had als motto onder zijn mail staan: 'Geen woorden maar daden...'.
Dat het CAF-team structureel toeslagen stopzette zonder bewijzen van fraude, wordt bevestigd door een bron rond het ministerie van Financiën. Snel heeft onderzoek ingesteld naar 170 andere CAF-zaken. In de zomer zei hij nog dat hij 'geen signalen' had dat het vaker zo ernstig mis was 'zoals' als in de Eindhovense affaire.
Kwaliteitsverbetering
In een reactie zegt zijn woordvoerder nu dat als uit het onderzoek blijkt dat er inderdaad 'vergelijkbare' zaken zijn, dat de staatssecretaris 'de intentie heeft de mensen waar het ook niet goed is gegaan tegemoet te komen'.
Uit het Rotterdam-dossier blijkt dat bij de Belastingdienst/Toeslagen vanaf 2014 meerdere projecten liepen om een betere 'handhaving' af te dwingen. Een daarvan heette officieel 'Kwaliteitsverbetering door samenwerking'. Bij de Belastingdienst heette hetzelfde project juist Kwaliteitsverbetering én 'fraudebestrijding'. De doelstelling was om 'slecht presterende' gastouderbureaus 'aanzienlijk te reduceren', zo staat er letterlijk.
Met GGD’s selecteerde de Belastingdienst 77 van de toen 800 gastouderbureaus op basis van 'risicoprofielen'. Tegen deze bureaus werd gezegd dat sprake was van 'regulier toezicht': normale controle, dus. Achter de schermen gebeurde iets anders. Veertien van die 77 bureaus werden op basis van 'professional judgement' (professionele inschatting) van Toeslagen doorgestuurd naar onderzoek door het CAF-team.
In strijd met de wet
Na een oppervlakkige analyse werd besloten tot de 'CAF-behandeling'. Dat werd ook wel de ‘intensieve behandeling' genoemd, of, eufemistisch: 'dienstverlenend toezicht' Deze 'vernieuwende' aanpak betekende eenvoudig: stopzetting van toeslagen, hoewel dat in strijd met de wet was. Eerder bleek dat deze aanpak werd afgedekt door topambtenaren. Het CAF-project was bedoeld om 'de stroom aanvragen te stoppen'.
Toen toeslagen van ouders eenmaal waren stopgezet, en terugvorderingen over eerdere jaren in gang gezet, deden juristen van de Belastingdienst er alles aan om die beslissingen overeind te houden. Dat gebeurde met medeweten en goedkeuring van het hoogste management. De Belastingdienst hield daarbij meermalen stukken achter in rechtszaken, waardoor het hele verhaal niet op tafel kwam en gedupeerde ouders het nakijken hadden.
Tweede nationaliteit in beeld
Uit het dossier CAF1601 blijkt dat in de CAF-onderzoeken structureel de tweede nationaliteit van ouders in beeld is gebracht, of dat er een relatie was met de Nederlandse Antillen. Gegevens over tweede nationaliteit en 'Nederlandse Antillen' zijn als aparte kolommen standaard verwerkt in de onderzoeken.
Eerder meldden Trouw en RTL Nieuws dat de Autoriteit Persoonsgegevens een onderzoek heeft ingesteld naar mogelijk etnisch profileren door de Belastingdienst. Een woordvoerder van Snel stelt dat tweede nationaliteit geen rol heeft gespeeld bij de selectie van de onderzochte 77 bureaus.
De Tweede Kamer heeft onder aanvoering van de Kamerleden Omtzigt (CDA) en Leijten (SP) vanaf maart meermalen gevraagd naar andere CAF-zaken, zoals de zaak in Rotterdam. Ook vroeg Omtzigt om de stukken uit de zaak-Rotterdam. Staatssecretaris Snel heeft dat geweigerd, omdat de zaak onder de rechter is.
De eigenaar van gastouderbureau Florien heeft eind 2016 haar bureau verkocht, omdat ze het niet meer zag zitten. Zij strijdt nu voor gerechtigheid voor alle gedupeerde ouders.