Historische aanpassing wapenwet VS in de maak: 'Dit gaat levens redden'

We spreken met onze Amerika-correspondent Erik Mouthaan over de voorgenomen aanpassingen in de wapenwetgeving, die voor veel Amerikanen heilig is. Er wordt door Democraten en Republikeinen al jaren over gesteggeld. En nu lijkt er een doorbraak in de maak.

De Amerikaanse Senaat heeft besloten dat een voorstel met nieuwe maatregelen op wapengebied daadwerkelijk in stemming kan worden gebracht. Met 64 tegen 34. Dat betekent dat 14 Republikeinse senatoren meestemden. Niet eerder was er ook in de conservatieve partij zoveel openlijke steun voor aanpasssing van de wapenwet.

De cijfers

Amerika gaat fier aan kop als het land met de meeste vuurwapens. Per honderd inwoners zijn er 120,5 vuurwapens, aldus onderzoek van Small Arms Survey (2018)

Volgens het US Centre for Disease Control and Prevention stierven in 2020 (het laatst gepubliceerde jaar) in totaal 45.222 door vuurwapengebruik. Daarvan is overigens het grootste deel, ruim 24.000, het gevolg van suïcide.

'Gigantisch'

Mouthaan: "Mogelijk komt het zaterdag al tot een officiële stemming over het voorstel. Het is een hoopvol signaal dat zoveel Republikeinen voor stemden. Maar dat kan nog veranderen, de wapenlobby bemoeit zich er nu volop mee. Het kan zijn dat er onder druk weer Republikeinse stemmen afvallen. Maar de signalen zijn goed. Er is optimisme."

De NRA, de machtige vereniging van wapenbezitters, keert zich meteen tegen de voorstellen. Die helpen niet de echte criminaliteit terug te dringen en kunnen worden misbruikt om de toegestane aankoop van wapens in te perken, zegt de organisatie in de tweet hieronder.

Dan over de inhoud van het voorstel. Zo kort na de bloedbaden in een supermarkt in Buffalo (tien doden) en op een basisschool Uvalde (21 doden) is de roep om een grote aanpassing zoals een wapenverbod groot. Maar zo ver gaan de plannen niet, zegt Mouthaan.

AR-15

"Met dit voorstel worden geen wapens van de straat gehaald of verboden, zoals de AR-15, een semiautomatisch aanvalswapen. Een meerderheid van de Amerikanen wil dat, de Democraten ook, maar dat gaat de Republikeinen te ver. En toch gaan deze plannen wel degelijk een impact hebben op wie een wapen mag hebben", aldus Mouthaan.

Als voorbeeld noemt hij wat de in VS de 'boyfriend loophole' wordt genoemd. Vrij vertaald: een uitzondering voor de vriend. Mouthaan legt het uit.

Boyfriend loophole

"Huiselijk geweld is vaak een indicatie of iemand wapens gaat gebruiken. Een groot aantal vrouwen in de VS wordt thuis vermoord. De politie mag daarom bij huiselijk geweld een wapen in beslag nemen. Maar alleen als je getrouwd bent. Niet als je samenwoont met je vriend, of de vader van je kind. Dat is de boyfriend loophole, en die wordt nu aangepast. Sheriffs vragen daar al jaren om. Dit is echt belangrijk, dit gaat levens redden."

Ook komen er betere checks naar iemands achtergrond, controles op jongeren onder de 21 die een wapen willen kopen. De autoriteiten krijgen tien werkdagen de tijd om iemands gezondheidsdossier te controleren.

"De Democraten willen eigenlijk dat mensen onder de 21 geen geweren kunnen kopen. Dit is een compromis. Er komt een betere screening. Nu mag je bijvoorbeeld niet in iemands dossier kijken. Als iemand mentale problemen heeft en dreigt dat hij wil gaan schieten, zoals de schutter in Buffalo, die psychisch was onderzocht, komt niemand dat te weten. Ook dat verandert dus."

Wapen afpakken

In het voorstel wordt 15 miljard dollar vrijgemaakt, zodat staten onder meer zogenoemde 'red flag'-wetten kunnen invoeren. "Iemand met een rood vlaggetje achter zijn naam, is iemand die een bedreiging kan vormen. Van zo iemand kunnen dan de wapens worden afgepakt. Er gaat ook veel geld naar projecten voor mentale hulp, voor jongeren die het moeilijk hebben. Voor de Republikeinen zijn immers niet de wapens het probleem, maar de geestelijke gesteldheid van gebruikers", aldus Mouthaan.

De leider van de Republikeinen in de Senaat, Mitch McConnell, noemt de maatregelen dan ook 'een gezondverstandpakket'. De Democratische senator Chris Murphy spreekt van 'het belangrijkste stuk anti-wapenwetgeving dat het parlement in de afgelopen dertig jaar heeft doorgevoerd'. Zijn partijleider Chuck Schumer erkent: "We kregen niet alles wat we wilden, maar deze wetgeving is vooruitgang en zeer nodig."

De laatste keer dat er op wapengebied iets belangrijks werd besloten was in 1994. Toen werd onder president Clinton de verkoop van semiautomatische wapens verboden voor een periode van tien jaar. Dat verbod werd in 2004 onder president Bush niet verlengd. Sindsdien is door de Democraten van alles geprobeerd. Grote vraag is: waarom kan er nu wel iets?

Schokkend

Natuurlijk speelt mee dat er afgelopen tijd twee uiterst schokkende schietpartijen waren, waarna de publieke opinie schreeuwde om maatregelen. Maar ook de aanpak van politici is deze keer anders, vertelt Mouthaan.

"Elke keer als de Democraten tot nu toe een wapenverbod eisten, gingen de Republikeinen steigeren en gebeurde er niks. Nu is juist heel erg gekeken naar wat de mensen in het veld willen, waar agenten om vragen bijvoorbeeld. Het is daardoor eigenlijk veel minder politiek geworden. En dan blijkt een compromis mogelijk. Al gaat het voor veel Democraten natuurlijk niet ver genoeg."

Optimisme

Zoals gezegd, er is optimisme over dit voorstel van tachtig pagina's. Maar het moet natuurlijk nog wel officieel worden bekrachtigd. "Nu is er deze tekst. Senatoren gaan die lezen, misschien willen sommigen een aanpassing. Maar de hoop is dat het snel gaat. Dit weekeinde nog, want daarna gaan ze met reces."

Hij vervolgt: "Daarna moet het voorstel ook nog langs het Huis van Afgevaardigden en naar de president. En al wilde president Joe Biden zelf ook maatregelen die verdergingen, hij zal toch blij zijn dit te ondertekenen. Hij kan wel wat goed nieuws gebruiken, want in de peilingen staat hij historisch laag."

Komt dat verbod op semiautomatische wapens ooit weer terug in de VS? Mouthaan verwacht het niet. "Dit blijft gewoon een land met meer wapens dan inwoners. Waar wapenbezit een grondrecht is. Het is voor Republikeinen niet acceptabel om te zeggen 'je mag als eerlijke burger geen wapen hebben'. 44 procent van de Amerikanen woont in een huis waar een wapen is. Dat laat zich niet zomaar veranderen."

School gesloopt

Het schoolgebouw in Uvalde in Texas, waar een 18-jarige schutter op 24 mei 21 mensen doodschoot, zal worden gesloopt. Dat heeft de burgemeester aangekondigd. "Je kan een kind of een leraar niet vragen om dat gebouw nog in te gaan", zei burgemeester Don McLaughlin. In Uvalde is de woede nog altijd groot op de politie, die lang wachtte met ingrijpen.