Minder stoken en ventileren, meer schimmel in huis: dit moet je weten

Zorg dat je de risico's van schimmels kent en weet wat je kunt doen om ze te voorkomen, zeggen experts. We beantwoorden vijf vragen over het fenomeen schimmels.

1. Wat zijn schimmels eigenlijk precies?

Net zoals planten, dieren en bacteriën vormen schimmels een aparte groep levende organismen, vertelt microbioloog Jos Houbraken van Westerdijk Fungal Biodiversity Institute. "Er zijn ontzettend veel soorten die sporen loslaten die voortdurend in de lucht om ons heen zijn. Elke minuut adem je zulke sporen wel in. Als je immuunsysteem goed werkt, word je daar niet ziek van."

Jasper Buikx, microbioloog bij Micropia, onderdeel van Artis, praat er bijna liefkozend over: "Jij bent onderdeel van het ecosysteem. Jouw lichaam is ingesteld op het samen leven met schimmels. We hebben ze zelfs nodig.” 

Want: "Het is een heel bijzondere levensvorm. Schimmels zijn echte recyclers. Alle blaadjes die nu van de bomen vallen, zijn in het voorjaar weer netjes opgeruimd. Schimmels spelen daar een grote rol bij."

2. Maar ze zijn toch ongezond voor mensen?

Houbraken: "Veel schimmels zijn microscopisch klein. Pas als er heel veel bij elkaar groeien, kun je ze met je blote oog goed zien, bijvoorbeeld op je muur. Die schimmels kunnen dan een grote hoeveelheid sporen in de lucht maken, die in hoge concentraties in de lucht terechtkomen."

Als dat het geval is, kunnen problemen ontstaan: "De schimmels kunnen dan allergische reacties veroorzaken, zoals geïrriteerde slijmvliezen of rode, jeukende ogen."

Buikx vult aan: "Die sporen, een soort plantenzaadjes, kunnen ergens anders in huis dan weer ontkiemen. Zo verspreiden ze zich dan snel."

3. In hoeverre moet ik iets doen tegen schimmel in huis?

Mensen met astma of COPD zijn vaak extra gevoelig voor schimmels in huis. "Maar ook als je dat niet hebt, kun je er veel last van krijgen", zegt Houbraken.  

Hij vervolgt: "Het kan ook zo zijn dat je de schimmels wel ziet zitten in je huis, maar dat je er niets van merkt." Geen reden om er je schouders over op te halen: "Ook als je er nu helemaal geen last van hebt, kan blootstelling aan veel schimmels ervoor zorgen dat je in de toekomst allergieën ontwikkelt. En dat je later dus alsnog klachten krijgt. Zichtbare schimmel in huis is gewoon nooit goed."

4. Energie besparen door de verwarming lager te zetten en minder te ventileren, is dus niet zo slim?

Volgens vochtexpert Stephan Bakker van het bedrijf SmartDry kan schimmel dan makkelijk oprukken. "Per persoon produceren we dagelijks tot vijf liter vocht. Douchen, de was die hangt te drogen, koken, dweilen, maar ook gewoon ademen en zweten, daar komt allemaal 'leefvocht' bij vrij. Even een extra kiepraampje openzetten of de afzuigkap aandoen op het moment dat je veel vocht produceert, kan al veel helpen."

Bakker bezoekt en adviseert dagelijks mensen die kampen met een vochtprobleem in huis. "Een gezond binnenklimaat is echt heel belangrijk. Elke ochtend een kwartier tot een half uur een raam of deur openzetten en de rest van de dag ventileren, voorkomt al veel problemen."

Maar met de hoge energieprijzen zie je de euro's bijna naar buiten vliegen. Ter geruststelling: "Echt niet elk raam hoeft de hele dag open te staan, maar een ruimte moet nooit helemaal potdicht zijn. En door de luchtvochtigheid omlaag te brengen, bespaar je ook energiekosten. Als de lucht heel vochtig is, heeft elke kubieke meter meer massa. Dat kost meer energie om te verwarmen. Bovendien is de gevoelstemperatuur lager als de luchtvochtigheid hoog is." Het is dus niet zo dat ventileren je alleen maar geld kost.

Natuurlijke kunnen er ook bouwkundige problemen meespelen, die bijvoorbeeld doorslaand (door de gevel) of optrekkend vocht veroorzaken. Dan is meer nodig dan ventileren. Een vochtexpert kan daar uitsluitsel en advies over geven.

In onderstaande video zie je hoe schimmel in huis je leven kan beïnvloeden en krijg je meer tips om schimmel te voorkomen:

5. Er zijn horrorverhalen over giftige zwarte schimmel. Hoe bang moet ik nou echt zijn daarvoor?

Houbraken: "Nogmaals: zichtbare schimmel in huis is niet de bedoeling. Daar moet je iets aan doen. Maar er zijn wel hele grote verschillen tussen schimmelsoorten. Als je op Google eens gezocht hebt naar 'toxic black mold', ben je vast de Stachybotrys tegengekomen. Dat is misschien wel de beruchtste schimmel die je in huis kunt hebben. Er zijn gevallen beschreven waarin die longbloedingen veroorzaakte."

Het goede nieuws, die groeit niet op jouw muren omdat je kiepraam te weinig openstaat, of je thermostaat te laag staat: "Die ontstaat als het echt heel nat is, bijvoorbeeld door een lekkage."

Al te panisch zijn is dus niet nodig, maar al te laconiek is ook geen goed idee: "Komt de luchtvochtigheid in huis langere periodes boven de 60 procent, dan kan schimmel wel degelijk een issue worden", zegt Houbraken. "Ik denk dat dat deze winter in sommige huizen gaat gebeuren. Dus jezelf erin verdiepen, bijvoorbeeld op de website van de GGD, is dit jaar nog relevanter dan anders."